../

../ IncludiIntestazione 21 settembre 2015 25% Da definire

Clau Maissen Clau Maissen


III. Act.
4. Scena.
158] SGIER. (silla buora; grond moviment)
Deis vus a mi il dretg de cheu plidar? (consent.)
Prendei mei sco termess de nies sogn Lezi! —
En sontga paisch salid' el vies sogn Placi.
5 Sch' ei dat dispeta cheu — jeu sperel, buc —
Sche eis ei nossa quolpa, gronda quolpa!
Jeu fetschel quort! La venerabla claustra
Posseda certas bullas, brevs de Roma,
Las qualas ein de donn agl uestgiu.
Tras nova bulla deian tuttas pleivs
10 Naven da Domet tochen en Sedrun
Vegnir sut stab e gnifla digl avat.
Jeu ditgel: Dretg ne buc, vigur ne buc,
Cheutras vegn nies sogn Lezi sblundergiaus.
Jeu roghel igl avat, che ha anson
15 Plantau il plaid angelic della paisch,
Jeu roghel el, ch' el laschi raccoltar
Las monas della paisch, cun turnentar
Els mauns de nies uestg las pleivs cumpradas!
(igl avat leva si)
Quels privilegis paran sacrilegis. —
20 Jeu hai plidau e plaidel buca pli;
'Gl avat ed il cumin han de plidar. (giu)
[p. 159] BERCHTER. Il sur canoni ha plidau sco um
Che va per vias gradas, sco adina.
Tgei lein nus aunc bahautschas videneu!
25 Salter, fagei votar!
AVAT. Mo plaun! Mo plaun!
SALTER. (tegn si maun)
Tgi ch' ei dil meini, che las pleivs da Domet —
AVAT. (sper la buora)
Calei, salter! Ei maunca il mistral,
Che sa menar sco sauda il cumin. —
30 Ha buca sez il sur canoni detg:
„'Gl avat ed il cumin han de
plidar!“
Ha il cumin plidau? — Jeu plaidel buc;
Jeu sai, signur Clau Maissen schess puspei,
Ch' jeu plaidi per memez, sco losch prelat.
35 Per mei e per la claustra dei plidar
Il pader, che vus tuts stueis stimar,
Nies pader Roman! El havess raschun
Ded esser loschs pli ch' in cheu denter nus;
Bigliel ei ina veglia schlatta nobla,
40 Pli nobla aunc ei la humilitonza! (va tier il pader)
Confrar, mi perdunei quei plaid! — Plidei
Sco vus saveis sin pugn de mort rispunder,
Cuschei, sche vus anfleis per bien de quescher!
BERCHTER. Jeu vi mussar al monsignur avat,
45 Ch' jeu sappi bein menar aunc il cumin. —
Cars libers umens de cumin, tedlei!
Jeu temel las midadas en baselgia;
Sche mintg' augsegner less midar, tschentar
Culs peis ensi ils vuts ch' ein sigl altar,
50 Sche fuss quei bein restniev, mo buca bien!
Quei fan ei ussa, ils augsegners gronds,
[p. 160] Ei midan nies bien vegl e stabel uorden,
Ei stauschan videneu las veglias pleivs.
Ei quei endretg? Midadas en baselgia! — —
55 Aunc enzatgei! Il monsignur avat
Ha beins avunda, ha quitaus avunda:
Tgei vul el aunc surprender tontas pleivs?
Quei ei pilver in tec de vanagloria —
P. ROMAN. (quora tier la buora)
De vanagloria?
60 PLIRAS VUSCHS. Si cun ell El plaidi!
P. ROMAN. (il mistral ha fatg plaz ad el)
Cheu sund' jeu, leu ei nossa cara claustra,
Leu igl avat, a beffas exponius —
Ei cheu il pievel era de sogn Placi?
Ei tschontschan bia de pleivs e de fatschentas,
65 Sefan valer sco defensurs dil dretg.
Ha nossa claustra violau in dretg?
Ha nies avat buca sforzadamein
E cun unfrendas grondas acceptau
E suttascret quei niev contract cun Cuera?
70 Ha buca Roma approbau, tras bullas,
Quei che vus cheu tracteis tut senza dretg? —
Malgartegiai affons de nies sogn Placi,
Pertgei nutris vus scuvidonz' el cor,
Sche quella casa, la pli venerabla
75 Della Cadi, cuviera sia grunda
Cun enzacontas aissas de splendur?
Ei quella casa buca vossa casa? —
Ed aunc dapli: ell' ei la cara fossa
De nos patruns; e vus, o vus vegnis
80 Cun temas e rampins per impedir
Che questa fossa resti gloriusa!
[p. 161] (encunter Maissen)
Sil stratsch de saung ha in della Cadi,
Sogn Placi de Surrein, de Vossa pleiv,
Surdau siu tgau a siu emprem avat!
85 E vus alzeis il bratsch? Meneis il pievel
De star encunter sia veglia claustra?
Quei ei nuot auter che scarpar cun sforz
Ord bratscha de sogn Sigisbert avat
Il stratsch bognaus cul saung de nies sogn Placi.
(El va tier igl avat.)
IL PIEVEL. (en carschent entusiasmus, repetidamein)
90 El ha raschun! … Eviva nies sogn Placi!
CLAU MAISSEN. (seglia silla buora e plaida vehementamein)
Vus veis sablun els égls!
Jeu, Clau Maissen, fruschel ord vos égls
Quei sablun, buca cun in fazolet de seida,
Na, cul cunti.
95 Fa ei mal?
'Gl ei bien, ch' ei fetschi mal — —
Vus fusses tschocs en in gena. —
Quei pader ha menau vus sin baselgia,
Mussau il stratsch de nies sogn Placi;
100 Endretg, avat e pader dei' n star en baselgia!
Cheu sin cumin essan nus patruns. —
Jeu meinel vus aunc plinensi,
Ensi ault sur il Scopi,
E spluntel cun quei miu pugn
105 Silla porta dil sogn parvis.
„Arva! sogn Pieder, arva!
Il pievel della Cadi stat cheu von porta,
Less visitar ses sogns patruns.
Els deian vegnir ora,
110 Nies Sursilvan Placi,
[p. 162] Il humiliteivel Sigisbert avat!“ —
Els vegnan ora.
O seies salidai, cars sogns patruns!
Nus, vies pievel, essan pelegrinai
115 Si tier vus, per vus domandar:
Ei vossa claustra giu sigl ault de Mustér
Aunc buca reha e pussent' avunda?
Sogn Sigisbert, il venerabel,
Aulza il bratsch, siu maun terlischa
120 E strembla sco in cametg da mesa stad
E sco la ramur dil tun ei sia vusch:
„Mei giu e schei agl avat,
Ses paders seigien sias pleivs,
La humilitonza siu vestgiu,
125 Il pievel seigi il mir de nossa casa,
Il maun dil Segner tetg e grunda.“ —
(semeina tiegl avat)
Quei ei la sanadeivla nova,
Che jeu portel a vus dals sogns patruns.
Quei ei dapli, che diesch melli bullas
130 E brevs e dretgs e privilegis. (igl avat leva si)
Jeu temel buca vus cheu sin cumin,
En baselgia stun jeu en schenuglias,
Cheu (el dat cul pei) ei la plonta - pei din liber um
La ferm' ustonza encunter tutta pussonza!
135 Mo alzei vossas pergameinas!
Ellas han per mei negina liaunga pli. —
(encunter il pievel)
Las hartas entamaun, tgei valan quellas?
O sin meisa cullas hartas! Cullas bullas!
Quella buora ei nossa meisa. — —
140 Mistral, dormis vus?
Il giug va a piarder pil pievel.
Jeu less buc esser la quolpa. (seglia giu)
[p. 163] BERCHTER. (silla buora encunter igl avat)
Las brevs mussei! Las audan von il pievel!
BIARS. (cun carschenta canera)
O cullas brevs; las bullas lein nus ver!
AVAT. (metta las bullas silla buora)
145 Signur mistral, sin vossa conscienzia!
BERCHTER. Nus lein mirar atras exact las brevs!
„Buns tiarms fan buns vischins“, ei nossa regla.
Ils tiarms dil pievel ein ual schi sogns
Sco quels de vossa claustra, Monsignur.
150 Vos tiarms sin nies terratsch scarpein nus ora,
Tals tiarms ein quellas bullas finadina.
Mirei, sigil e plum ei rauba jastra!
Havein nus marcadau per quellas vaccas?
Cun buc in plaid! Naven ord nies nuegl
(El tilla las bullas sur il cumin en)
155 Cun tut, che nus vein mai pli mai cumprau!
(Canera e risada, las bullas svaneschan e tuornan suenter puspei. Ord la
canera audan ins: „La misterlessa Trina!“ Quella sefultscha cul pign Johannes tras
la fuola entochen tier igl avat e stat avon quel; plaunsiu profund silenzi. Clau
mira vi culla bratscha en crusch sil pèz.)
TRINA. O perdunei, sche quei ei buca memia,
Bia memia grev, ch' ei vegni perdunau!
AVAT. Mei tiel mariu! El po aunc retener
La bova!
160 TRINA. (tier il mistral) Dei, o dei las sontgas bullas!
BERCHTER. (pren ord sac il cunti, ferton che las bullas retuornan)
Per esser libers inaga per semper
Da tuttas sorts cadeinas, taglel jeu,
[p. 164] Mistral regent, naven sigil e plum. (fa quei)
Fatg senz' il pievel, sei disfatg tral pievel!
(El fiera tut giu sin tiara; grond e selvadi applaus; suenter di el maiestusamein.)
165 E quei ei fatg sin Glendisdis - Tschuncheismas
Digl onn melli sis tschien tschunconta sis,
Sin nies cumin de veglia libertat!
JOHANNES. (che pren si in sigil)
Mirei tscheu, mumma, o con bi ei quei!
In sogn ei si! Jeu prend cun mei a casa —
170 TRINA. Affon, lai star, quei auda a sogn Placi!
(sebetta en schenuglias avon igl avat)
O perdunei, sche quei ei buca memia,
O memia bia, ch' ei vegni perdunau!
O Clau, tgei has ti fatg! Quei ei puccau —
CLAU MAISSEN. (ruasseivels e riend.)
Stai si e plaida! — Umens de cumin,
175 Clau Maissen tema gnanc il plaid e plogn
De sia dunna. Plaida, misterlessa,
Entscheiva mia confessiun ded ault!
Buc en schenuglias, stai sidretg e plaida!
TRINA. (leva si e di cun franchezia)
O „plaida!“ Plaids, adina cun vos plaids!
180 Cun plaids haveis vus bi cuvretg il pal,
Cul qual vus veis oz dau schi grevas fridas
Sil sanctuari a nus tuts schi car.
CLAU MAISSEN. Quei fuss puccaus de tuts,
sch' ei fuss puccaus.
185 TRINA. De tuts? O Clau, ti, ti has menau ils umens,
Ils umens, ch' ein sco eivers sin cumin.
(canera e risada.)
[p. 165] (resolutamein).
Riei! E suenter meis sin claustra tuts,
In suenter l' auter, in sper l' auter steis
Els bauns avon sogn Placi, meis silsuenter
190 Aunc en baselgia Nossadunna, oz
Sco autras ga che vus meis a Mustér.
Lu essas bein gigins e sendricleis,
Seturpigeis giud il cumin ded oz —
Mo lu vegn memia tard turpetg e ricla —
CLAU MAISSEN. (ferm)
195 Avunda, Trina! Va cul pign a casa! (seretilla)
AVAT. (migeivlamein)
Mistral Clau Maissen, jeu havess il dretg
D' alzar il bratsch encunter vus e vus
(encunter Berchter)
Sco nies sogn Placi ha alzau siu bratsch
Leuora — vus veseis aunc las ruinas,
200 Leu steva il casti —
CLAU MAISSEN. (tut persuls silla buora, vehementamein)
Tgei! il casti
Dil Victor, il tiran! Vus smanatscheis? … —
Vus essas memia tard cullas smanatschas!
(el pren ord sac scartiras)
Il Segner sez retegn vossa vendetga,
Il Segner ha bugen in liber um,
205 Che stat sc' in quolm sidretg encunter tschiel. —
Sch' ei plai a mi, sche mondel jeu damaun,
Malgrad smanatschas, mon cul tgau alzau
Suls quolms — sco potestat de Valtellina!
[p. 166] ROMEIAS. (savonzond)
Eviv' il potestat de Valtellina!
TUTS. (giubilond repetan)
210 CLAU MAISSEN. Sche Dieus pertgiri! — Hai jeu oz duvrau
Per sforz il sforz — jeu hai in pugn de fier —
Per mei numnei po il cumin ded oz
Il burasclus cumin dil Niclaus Maissen! —
Nus lein festivamein trer giud cumin! —
215 La picca! — Nossa cara mistralia!
(Cloms de victoria, la mistralia entscheiva)
(La tenda croda.)