../

../ IncludiIntestazione 21 settembre 2015 25% Da definire

Clau Maissen Clau Maissen

[p. 87] 1. Act.

Gassa a Sumvitg, davostier la casa - lenn de Maissen, sper igl esch in tschep ed in baun de lenn. Ei siara notg.

1. Scena.

La mistralia resuna, beingleiti marschan atras: il salter, piccher ed ils musicants, … il schinumnau stab de cumin en veglia mondura; buobanaglia suenter. Sigl esch - casa compara Clau Maissen en mongias e mira suenter.

CLAU MAISSEN. Cumedia tut! Il vegl cumin ei morts.
Salter, mistral, manti, 'gl entir hardumbel,
Tut ei mo las davosas zuccadidas
20 Din miert che stend' aunc sia membra freida;
E l' olma, l' olma tuorna buca pli.
Zaconts signurs ein stai tier la spartida
Dil liber vegl cumin della Cadi;
O quels ein leds, che l' olma ei naven,
25 Ei san artar ed artan tuts uffecis;
In um sco jeu ha piars il dretg d' artar
Sper quels de nobla schlatt' e buorsa grossa.
(El schula la mistralia.)
Jeu poss schular precis sco 'l cava - fossas,
Che piarda nuot ed ha sin nuot speronza.
30 E quei ch' ei fan damaun cun far cumin,
Ei mo la spenda pli de graun e sal
Per ils puranchels, sco tier sepulturas.
(El fa cul maun in smani de sprèz e tuorn' en casa.)

[p. 88] 2. Scena.

La buobanaglia retuorna cun canera, imitond la mistralia, e seferma avon casa; il cavrer seposta sil tschep, ils auters stattan entuorn el.

CAVRER. Vus libers umens de cumin!
Avon ch' entscheiver las fatschentas,
35 Damond' jeu uss in e scadin
Ord las vischnauncas differentas:
Han ei tier tuts clamau cumin
Per la Cadi engiu ensi?
1. mattatsch. 'Gl emprem rispund' il Tujetschin:
40 Gebein, nus essan tuts vegni.
Nus lessen oz er' in uffeci,
Quei buc, sche dat ei grond urezi.
Nus vein biars umens per pagar
Senz' auter il pli grass gentar.
45 2. mattatsch. E nus de Medel lessen oz
Cun dretg e senza far complots
Er' inaga ord nossa val
Ver silla buora in mistral!
Nus vein bravs umens silla spunda
50 Per far mistral, scarvon avunda.
3. mattatsch. Cuschei! Vus emblideis pilver:
La capitala ei Mustér!
A nus la buor', a vus la roma!
Saveis, quei ei adina stau.
55 Sch' ei plai, prendein nus tut la groma,
E vus bueis il latg sgarmau! (Canera.)
CAVRER. Mo plaun! Calei culla canera!
Cumin ei buca montanera,
Che mintga nuorsa, mintga tschut
[p. 89] 60 Indenterlauter sappi grir! —
Vus de Mustér prendesses tut,
Ils auters dein seschar udir!
4. mattatsch. Quei ei endretg. Nus de Sumvitg
Havein sin nuot spetgau daditg.
65 Sumvitg, Surrein e Rabius
Havessen umens schi famus,
Per far mistral, per far derschaders;
Cartei, nus essan buca laders,
Oz auda il mistral a nus! (Canera.)
70 CAVRER. Calei, jeu vegnel tut confus,
Quei ei buc uorden sin cumin.
'Gl emprem hai jeu de domandar,
Sch' ei sei vegniu clamau cumin.
Pér lu saveis canera far.
75 Uss jeu damondel ils de Schlans
Sch' ei sei vegniu clamau cumin.
5. mattatsch. Ge, al salter cun ses trabants
Havein nus dau enqual glasin.
Quei ei endretg; mo quei ei mender:
80 Stuein mo dar, savein mai prender;
Sche nus havessen il mistral,
Havessen nus er' misterlessa.
E quei fuss franc il principal,
El vitg haver ina princessa;
85 Las femnas fussen lu pli cretas,
Ei dess lu buca pli dagretas.
Quei fuss per nus e la Cadi,
Cunzun pils buobs franc il pli bi.
6. mattatsch. Holla, mistral, vus veis falliu:
90 Trun vegn von Schlans; haveis capiu?
Nus vein Sontg' Onna cugl ischi,
Havein il dretg per il manti! (Canera.)
[p. 90] CAVRER. Quei ei buc uorden sin cumin.
'Gl emprem hai jeu de domandar,
95 Sch' ei sei vegniu clamau cumin,
Pér lu saveis canera far.
Eis ei vegniu clamau cumin
A Breil, Danis ed a Dardin?
7. mattatsch. Va boin! Nus essan tuts vegni.
100 Quels auters massen cul manti
Senz' emparar nies vischinadi.
Nus voin de far in liung viadi
Da Broil entochen si Mustér;
Perquoi loin nus zitgoi haver!
105 Nus voin aunc buca la pleronza,
Havoin sin in mistral speronza. (Canera.)
Lois buca dar mistral quest onn,
Moin nus a casa cul scarvon!
CAVRER. Va boin! Cars umens de cumin,
110 Jeu vus salidel finadin.
Vus essas cheu tenor isonza
Per tscharner o la suprastonza.
Uss mein nus tier il principal:
Tgi leis vus tscharner per mistral?
115 TUTS (cun gronda canera, in suenter lauter.) Nus vein
il dretg sin il mistral.
CAVRER. Haveis vus umens pigl uffeci,
Perderts e rehs e senza vezi?
Che vus saveies, in mistral
120 Ei buc in pleder, buc in pal!
Sto esser el latin versaus,
Schiglioc vegn el dal prer sprezaus.
El sto als buns vischins pagar
Barsau e vin per il votar.
125 El sto truar las strias blauas,
[p. 91] Che tussegheschan begls ed auas;
El sto truar las strias brinas
Che buglian bovas e brentinas;
El sto truar las strias veglias,
130 Las qualas stendan las ureglias
Als buobs, che ein schi innocents
Sco aunghels senza falliments.
Tut quei sto in mistral saver
Ed aunc dapli, el sto haver
135 Bia liber temps, per ir a spaz
Tras la Cadi cun gronds sbargats.
(beffigiond) Vus auters, schei, haveis in tal?
Clau Maissen fuss en la Cadi
Lunsch o il pli famus mistral,
140 Runass nuot suenter il manti.
Daners ha 'l fatg en Valtellina,
Ha leu cun la signura Trina
Barsau maruns per tut la val —
El fuss il pli famus mistral.
ILS auters. (da bass, mirond cun precauziun encunter igl esch - casa)
145 Brassa - maruns de Valtellina,
El fuss il pli famus mistral.
CAVRER (gagliard) Vus essas sin cumin plenaris,
Cheu vul ei esser temeraris!
Miu tat gareva sur scadin
150 Sco' l bov de Lavaz sin cumin.
Clamei, gri tras l' entira val:
Clau Maissen seigi nies mistral!

3. Scena.

Mumma Margreta vegn ord casa cun in ruog ed ina scua. <poem> MARGRETA. Tgei veis de far canera cheu von casa? [p. 92] MATTATSCHS. Vein fatg cumin — 155 MARGRETA. (dat culla scua) Jeu vi far giu fulin! (pigliond il cavrer) E ti, stagl ver quitau per nossas cauras, Tgei has de misterlar e mintga sera Degretas far? Ei maunca mintga sera Franc ina caura. Ti cavrer de nuot, 160 Oz maunca mia nera — CAVRER. La parlera? MARGRETA. (dat culla scua) Tscheu has, parler! Tgei has de dar surnums? CAVRER. (en posiziun) Verdat eis ei! Zagrendra e parlera Ei vossa caura! Sch' ella sin pistira 165 Vess pastg, ch' ei punsch' ad ella grugn e venter, La stria caura maglia nuot, mo freda. La sera lu el vitg catt' ella fom E sto senz' auter ver magliau dal prer! Jeu mettel pag: ell' ei sil prau dil prer! 170 Haveis vus confessau quei, tatta Greta? MARGRETA. Ti valanuot, ti lesses far dispeta! Vas per la caura? Aschiglioc sepeina Sin fridas, sche miu Clau pren tei a mauns! CAVRER. (tier ils buobs) Vegni! Neu sto la nera! TUTS. (passond giu cun spectachel) La parlera! (Il cavrer imitescha cul tgiern la mistralia). MARGRETA. (persula) Il temps ei schliats, vegn menders di per di. Ei maunca dapertut en la Cadi. [p. 93] Ils gronds signurs fan mo bufatg, bibi, 180 Han ella buorsa tut, nuot el tschurvi, Ed ils augsegners astgan buca pli Far diever sin scantschalla dil marti, Igl ei flatems engiu, flatems ensi E cugliunems, ge, paupra la Cadi! (Entscheiva a scuar) 4. Scena. ANNA ROMEIAS. (passa si cun ina sadiala) 185 La buna sera! Sevileis, cumar? MARGRETA. Raschun dess ei avunda. Buna sera! ANNA. Tier vus, cumar? Cun vus va ei stupent, Haveis daners en casa, veis vies Clau Puspei cun vus, quel porta vus sin maun — 190 MARGRETA. Quei stoi jeu dir: fa bien cun sia mumma, Ei nuota loschs turnaus da Valtellina — Ed el ei staus leuvi aunc capitani! Ils auters van naven e tuornan baul Cun nuot en sac e portan ault la cresta. 195 Han las domengias pasta mo de crestgas. ANNA. Ge ge, vies Clau! El para buca loschs. Mo quei, ch' el streha ina gniala pleina Aschia giu pil frunt, displai a biars. Las paterlieras fan perfin la tschontscha, 200 El hagi giu murems en Valtellina, E cun sedar, — tgei sai jeu? — cun rivals Lu survegniu sil frunt la nauscha frida, Ed hagi aunc la noda sut la gniala. Quei poss jeu buca crer — [p. 94] 205 MARGRETA. Ei spir menzegnas! Jeu lessel tunder quellas paterlieras. ANNA. La quolpa port' el sez cun far discus E cun cuvierer la macorta noda — MARGRETA. Macorta noda? Tgei? Sco capitani, 210 El sogn survetsch ha 'l survegniu la noda, El sogn combat encunter renitents! Quei sas ti bein, miu Clau po buca ceder — ANNA. Gebein, el ceda buc, mai anavos! MARGRETA. Jeu tem, ch' el stetti buca ditg cun nus, 215 Tut ei bia memia stretg, tut memia bass. Sas, Anna, Clau fuss um per autras tiaras. Cheu la Cadi ha enzaconts magnats, Ils Deflorins, ils Castelberts, ils auters, Quels laian buca crescher gleut cumina — 220 ANNA. (riend.) Vies Clau ei gronds avunda, tratgel jeu MARGRETA. Per fender cuscha? Per tener il criec? Manegias quei? … Leuvi en Valtellina Ha el empriu zatgei da segneria. Il podestà ha pér daquort termess 225 Aunc ina brev ad el, perfin rugau, El deigi returnar, ei detti plazzas Pli aultas — sas? capeschas? plazzas aultas. El mass, la Trina mo retegn el cheu — ANNA. Ed ha raschun! El ei bein rehs avunda, 230 El sa cumprar in' accla, ers e praus Ed in bi muvel — dei vegnir cauvitg! Miu um vul dagl uffeci seretrer, El fa quei sin d' atun, fa plaz al Clau — [p. 95] MARGRETA. Vintschegn Romeias dei mo star cauvitg! 235 Cauvitg? E creias ti, che quels puranchels Mettessien el cauvitg? Miu Clau, quei sas, Ei memia sin sesez e memia gronds, Capeschas? — memia gronds en tuts risguards. Quels purs sefidan nuot sin ina testa, 240 La quala varga sur il pievel ora, Sco Saul il retg vargava sur ils auters! ANNA. Cumar, cuschei de Saul! Quei fa tremblar: Grondius' entschatta e schi tresta fin! MARGRETA. Nus essan buc el veder Testament, 245 Nus essan ussa, cheu, ella Cadi; E cheu savess miu Clau sefar valer, Sche buca quels signurs magliassen tut. Na, gnanc ferdar poss jeu la mistralia E quei cumin, ei seigi tut cumedia, 250 Quei di miu Clau en stiva e sevila — ANNA. (riend) Sevila? Sa, pertgei! Vul el aunc crescher? (metta giu la sadiala) El para malcuntents — MARGRETA. — Ei buca ver, El fa termagls cul pop e ri dacor. 255 Quei bein: el less ver quei che aud' ad el; In toc cauvitg? Ei quei per el avunda? ANNA. Viver en paisch e viver sco ils auters Secuntentar cun quei solegl de tuts, Magliar paun - segal sco ils cars vischins, 260 Star en baselgi' en baun sper tgi ch' ei frunta, Sco sin senteri schaian tuts tutina: Ei quei buc era ventireivla veta? [p. 96] MARGRETA. (passa cun ella davontier) Di, Anna: plaida tia olm' aschia? Ne plaid' aschia mo la scuidonza? 265 Sevila buc! — Ti vegnas cotschna? Quescha! Sas ti aunc mai e mai aunc emblidar, Che ti eis buca dunna de miu Clau? Perquei vul ti, che Clau, igl um de Trina, Survarghi buc ils auters de Sumvitg — 270 ANNA. Per mei dei el mo crescher ad in crescher! Jeu hai daditg satrau la regurdientscha De tups murems. (pren si la sadiala) Fui, vus caveis puspei Ord fossa quei che dei restar en fossa! Sche buna notg! Mintgin ha sia sort — 275 MARGRETA. Mintgin fa sia sort — ANNA. (cloma anavos) la tresta bein! (passa giu).