../

../1 IncludiIntestazione 17 ottobre 2015 25% Da definire

Chanzuns Popularas Ladinas (1898) 1

Introducziun


Conform al avis nellas Annalas del an passà, publichesch i üna seguonda seria da chanzuns our dalla fonutna inesauribla da nos chant popular ladin.

Neir quaist an non fet eu üna schelta severa tanter prodots originals o tradüts, creschüts in nos pajais o derivants dalla litteratura populara d' oters pövels. Eu neir non accogliet be chanzuns appartenentas al gener popular nel senso il plü stret del pled, diinperse eir ohanzuns d' arte, magari da poels cognoschiits, basta ch' ellas sajan dvantadas popularas.

Quanto al möd da scheglier e da trattar il text da ehanzuns, clri 'm stan a disposiziun in pliis variantas, e quanto all' ortografia, ara referesch süll' introducziun della prtima publicaziun, ingio ch' eu explichet cuorfamaing meis möd da vair, Eu interlasch tiossa amo da dar ün commentar supra las chanzuns popularas ladinas publichadas fin quia dad oters e da mai, prüma catisa ch' eu m' ha reservà amo üna quantità da chanztins per iina terza publicaziun, chi sto preceder ad t'uia dissertaziun completta, e seguonda catisa eha quels, chi s' interessan pel chant popular ladin e s' approfondesehan nel stüdi dellas chanzuns publichadas, as san facilmaing orientar svessa. Neir non als sarà difficil da far üna differenza tanter quellas chanzuns, chi sun veritablas perlas clella poesia populara, o quellas, chi gnittan accoltas be per podair dar ün retrat plü complet e plü fidel na be del geni poetic da nos pövel, ma eir da seis costüms e da sias üsanzas in general.

Per quaist inotiv in special publiohesch eti qualche plants da condolenza o da led, qualche descripziuns da disgrazias e qualche pasquints locals o personals. Sün quaists geners da poesia populara s' irabatta ogni momaint.

La mort d' üna persuna, chi appartgnaiva a fanriglia alqtianto considerada o chi moriva in circonstanzas straordinarias, daiva occasiun, tenor antica üsanza ertada dals babuns, a lungas chanzuns da condolenza, chi eiran pel solit surchargiadas d' elogis per ils defunts e daivan al cordöli dels relaschats ün' expressiun exagerada. Il medem eira il cas con qualunque disgrazia arrivada nel pajais e con bleras relatadas da terras estras.

Ma güsta usche pront, sco cul lod dels morts — de mortuis nil nisi bene! — eiran ils poets Engiadinais cul blasetn e la critica dels vivaints. Gtiai al comün o alla corporaziun o al privat, chi s' laschaiva clappar sün qualche stramberia o nardà, o daiva s-chandel con qualche vizi o defet moral o con qualche acziun blasmabla o spredschabla: lur inimis o magari lur amis, tuot tenor las circonstanzas, s' inservind da qualche melodia contschainta, daivan liber cuors a lur vaina satirica o umoristica ed a lur fantasia in ün „pasquint" o in üna „chanzun da spass". L' interess del pövel per quaists geners da poesia as mtiossa in cjue, cha svess chanzuns eminentamaing personalas faivan il gir tras tuot la val. Las societats plü serias dechantaivan las virtüts da defunts, ch' ellas non avaivan gnanca cognoschü da nom, e las compagnias plü „mondanas" as divertivan a chantar las „chanzuns da spass" sur da persunas, dellas quallas ellas plfi bod non avaivan udi pled e chi eiran forsa mortas da lönch innan.

La melodia imprastada da qualehe chanzun» contschainta eira il mediatur in quaist commerci, e dalander capita, cha tscherchand la melodia, da chanzuns contschaintas as chatta ultra da que vi 'e nan eir amo cJianzuns nouvas. A qtiels, chi m' assistittan in mias retscherchas, da chanzuns e da melodias, meis ingraziamaints e meis salüds