Catechisem da chianter
 |
Questo testo è completo, ma ancora da rileggere. | |
| ◄ | Plaunt dolorns | Capuciner | ► |
Questo testo fa parte della raccolta Rätoromanische chrestomathie
Catechisem da chianter tres Peidar Büsin, Stampô in Turi, MDCLXXIV.
Da quella stou el gnir guidô,
Per ir la Via dretta:
5Chi nun hò quell’eis assorvô,
Vò in errur, vain condannô;
Quaist’eis la dretta Cretta.
2. Ilg vair confort d’ ün Christiaun,
In mort & vita sia,
10Eis, Chia Dieu lg’hò in sieu bun maun;
Et cur’el stou da quia,
Chia Dieu, træs gratia, vain alg dær
La vit’ætern’, e lg’fær hævdær,
Cun el, in beadêntscha.
153. Que hò Dieu impromiss da ns’dær,
In la Sænchia Scrittüra,
Ch’è sieu sænch Plæd, e muossa clær,
Ed in æternum düra.
Quel haun scritt, træs dær aint da Dieu,
20Ils sænchs Profets, alg pævel sieu,
Euangelists, Apostels.
25Nun metter tiers ünguotta:
Unguotta nun piglær davent:
Dieu smaladescha, cun spavent,
Chi sieu Plæd violescha.
I. In ils Cummandamaints da Dieu;
II. Alhur’in la Credentscha;
III. In l’Oratiun c’ hò Christ mossô;
IV. N’ ils Sacramaints ch’l hò aint schantô,
35Sænch Battaisem e Tschaina.
I. 6. Che eis la Leggia da nos Dieu?
Ell’eis üna Dottrina,
Ch’el hò ’gieu dô alg pœvel sieu,
Cun sia vusch divina,
40In Tœvlas d’crapp, cun müd tremend
Fœ, tuns, tremblær, e grand spavent,
Chia tuott zuond fick timaiva.
7. La muossa, ch’ ün dess Dieu amær,
Plü fick cò chioss’üngüna,
Bè sco sesvess, permur da Dieu:
La summ’eis que d’ la Leggia.
508. Chi salva que perfettamaint,
Survain l’ æterna vita:
Chi tuott nun salva strettamaint,
Condanna Dieu, cun gritta,
Sa Legg’uschieu comaintza Dieu:
55Eau sun ilg Dieu e Segner tieu,
Chi t’ hæ mnô our d’ Aegypto.
9. Voul dir, O püvel mieu amô,
Cunte hæ eau fatt lija,
Et’hæ spendrô, cun maun alvô,
60Our d’ suott la tyrannia,
Our d’ suott ilg giuf d’ Ægypto grand,
Per tæl schi taidla mieu cummand,
Et fò la vœglia mia.
10. Que chia Dieu hò sieu püvel mnô
65Our d’ suott la tyrannia,
Hò Jesum Christum figürô,
Et la spendraunza sia,
Ilg quel hò seis fidels spendrô
Duos, la Prim’e Secuonda.
La Prim’hò quatter Schantamaints,
E muossa nus, avuonda,
75Dieu à timair ed’obedir:
Mò l’ ottr’hò sês, muoss à servir,
Et ad amær ilg Prossem.
I. 12. Per ilg sulett, pussaunt, vair Dieu
(Dieu que in prüm commanda)
80Cognuoscher dest ilg Segner tieu,
E quel, cun cretta granda,
Amær, ed in agüt clamær,
Lodær, pe ’lg bain & ingratiær,
Metter sün el fidaunza.
8513. Nun crair, sperær, ne adorær,
In Creatür’üngüna;
Da lg’striamaint ed inchiantær,
Sgrischur hægiast adüna:
Ils Atheists destü guinchir,
90A Dieu sulett indrett servir:
Ils morts lascha chia pôssan.
2. 14. Un invisibel Spiert è Dieu,
Mò in ilg spiert, e cun vardæt,
Sco chi commanda sieu sænch plæd:
Chi fò que benedesch’ el.
15. Schi guard’e Dieu nun præsenter
100Cun unqualche figüra;
Imægnas eir, per adurær,
D’ üngüna creatüra
Nun fær; zelus è Dieu pussaunt;
Chiastia te, e tieu infaunt,
105Ta terz’e quarta slatta.
16. Dieu voul ilg pœvel sieu mossær
Culg’Plæd e Leggia sia;
Brick cun Idôls intraguidær,
Vair, ir, udir, palpær nun paun,
Nun œsman ne favellan.
3. 17. Da lg’Nom e Plæd da nos Signur,
E da las ouvras sias
115Favell indrett e cun honur,
E loda sias vias:
120(Schiglœ el te chiastia)
Cun vaun ù fossamaing gürær,
U spergürær aquia,
Cun tegner suott, ù cùn snejer,
Ilg Vair, sinær, ù inchiantær,
125U eir in ottras guisas.
19. Scha lg’Magistrat, ù lg ’lod da Dieu
(Sco que soventz grattagia)
U ilg salüd delg prossem tieu;
Un Sarramaint aggragia;
130Schi poust gürær, pe ’lg nom da Dieu,
Sco als fidels, in ilg Plæd sieu,
Nos Dieu e Bap commanda.
20. Mo guarda bain, e nun gürær
Pe ’lg nom da Creatüras,
135Per Sænchs, per terra, cêl, ù mær;
Dieu, in sias Scrittüras,
Voul træs sieu nom ch’ ün dess gürær:
Mò træs la Creatüras, clær,
Ilg Giüramaint scommand ’el,
1404. 21. Sülg di delg Pôs dest bandunær
Druær; sieu Nom lodær üsær
145La chiaritæt; e t’impissær
Ilg Pôs e glüerg’æterna.
22. Pôss’eir da lg’pchiô e tuott mæl fær,
Da las ouvras chiarnælas,
Schi da tuott que chi lg’lod da Dieu
Pò straviær, ù lg’salüd tieu,
U ilg Divin servezzen.
23. A Dieu sulet, suprem patrun,
155Dæst fær firôs e feistas;
E brick ad Aung’l ù Sænch alchün,
U ad humaunas feistas.
lg Sabbath è sulett da Dieu,
Sco chi ammuossa lg’sænch Plæd sieu:
160Ad el dimæna fira.
5. 24. Træs Bab e Mamm’inclegia Dieu
(Quels el disch ch’ ün hunura)
Eir Serviaints delg sænch Plæd sieu,
Superiuors, alhura
25. Quels honorains, scha recontschains
Ilg bain chia ns’faun aquia,
170Cu’ls reverir, amær, giüdær
In lur bsœng & fadia,
Cu’ls obedir, qui per giodair
Prosperitæt, e possidair
Atschò la vit’æterna.
17526. A tels dess schi gnir obedieu,
(Sch’ els giò greiv commandessan)
In que ch’ è jüst, e chi voul Dieu:
Mò cunter Dieu scha giessan,
Alhur’eis ün culpaunt plü bod
180Da d’obedir alg Bap sü ôt,
Cò alla glieud humauna.
6. 27. Defender dest ilg prossem tieu.
Cun tuott la forza tia;
La Vit’e tuott ilg esser sieu
185Da mæl e da fadia
Hoasta, scotü havest gugent
Ch’ün otter fess à ti, davent
Bandesch’ün’orma fôssa,
U mæl per bain cun render;
Cun melvuglentsch’, ù straviær
Alchün da sieu salüt; Dieu clær.
195Que tuott nomn’homicidi.
29. Ad ün Privô scummanda Dieu
Da nun mazzær cun spæda:
Alg Magistrat, da Dieu tschernieu,
Eis mò la Spæda dæda,
200Ils mæl - falschaunts per chiastier,
Mò ’ls prüss e buns per schirmagiær:
Da Dieu ho’ l quella forza.
7. 30. Ilg adulteri, pittanœng,
Incest, svergugnaria,
205Tuott della chiarn melnett brudgœng,
In tuott la vita tia,
In plæds, costüms, baivr e mangiær
Fügia, cun tuott que ch’invidær
Pòte alg adulteri.
21031. Per scunter, viv’in santitæt,
(Perche nos Dieu lg’cour vezza)
In honestæt, e chiastitæt,
Sco eir siand tü liber,
8. 32. Nun invulær avertamaint;
Ne fêr frôd ed üsüra
Füg avaritia, fa’ st containt;
220Ta pais’e ti’imsüra
Sa jüsta; mæ laschaint nu stær;
Ilg tieu mælnützamaing nu sfær,
Scha nà estü ün læder.
33. La Roba c’hò ilg prossem tieu,
225Cun fe e cun jüstia,
Defend’, e, zieva lg’pudair tieu,
Lavur’, e fò fadia,
Per pudair primò à ti t’vess,
9. 34. Fôssa perdütta mæ nun dær,
Mò fügia la mansœgna,
Da tuottas soarts, e nun dir mæl
(Scha Dieu voust tu chi sœgna)
235Alg prossem teu, ne quel sinorvær;
Ne lg’jüdichiær, ne otter fær
L’ honur sia chi nouscha.
In chiosses delg dauaira:
Defenda lg’nom, fam, & honur
Delg prossim tieu, da main d’ honur;
Mantainsî innocentia.
24510. 36. La Rob’e duns delg prossim tieu,
Chia Dieu ad el cuvescha,
Nun giavüschær in ilg cour tieu;
Tuott bain ad el cuvescha:
Nun inviglier üngün chi hò
250Prosperitæt per che que fò
Ilg scuvidûs Diavel.
37. Ilg muond dick que ch’ eis our da d’our
Guard’e considerescha:
Mo Dieu quel guard’eir aint ilg’cour,
255Quel cerch’e perscrutescha;
Voul chia quel saja nett pürgiô,
Sænch, prus, sincêr perfett, temprô
Cun Chiaritæt delg prossem.
38. Chi pò que tuott indrett salvær?
260Üngün; la forzan’ s maunchia:
Tuotts’vain pecchiô, cun dir e fær,
265Indrett Dieu ed ilg prossem.
39. Perche? Ns’hò forsa Dieu creôs
Mæls, ù cun injüstia?
O na Dieu n’ s vaiva belg fittôs,
Salvær sa legg’, alhur, giudair
La beadentsch’æterna.
40. Sch’innuonder vain nos manchiamaint
Chi nus uschieu condanna?
275Our dalg fall & surpassamaint
Da nos prim Bap è Mamma,
In paradis; træs quel è tuott
Noass esser guast nosch e corruott,
Ch’ilg’pchiô naschains ed eschens.
28041. Che vains dimæna meritô?
Qui painas temporælas;
La mort, chi eis ilg soud delg pchiô;
Eir painas æternælas;
Dieu smaledesch’horribelmaint
285Quel chi nun salva strettamaint,
Pchiand els soventz, cun dir e fær
290Ilg mæl chia Dieu scommanda:
Mò que brick træs malitzch’els faun,
Mò træs deblezza della chiarn,
Sco muossan lur exaimpels.
43. Perche dimæna ns’hò Dieu dær
295Vulieu la Leggia sia,
Nun la pudant üngün salvær?
A fin chia nus uschia
Our d’Eva noss grands falls e pchiôs
Cuntschand e gniand humiliôs,
300Culpaunts à Dieu nus rendan.
44. Schi dim, Che eis dimæ ’lg pecchiô
Chi eis uschieu noschaivel?
Pecchiô è tuott aque chi s’fò,
Da Glieut, e dalg Diavel,
305Cunter la Legg’e plæd da Dieu,
Interlaschand ilg command sieu,
E fand que ch’el scummanda.
45. Pudand la Legg’üngün salvær,
E cun la vaira Fèbratschô,
Sco ns’muossa la Credentscha.
315II. 46. In quauntas Parts vain gio partieu
Dimæna la Credentscha?
1. In Trais. Da ’lg Bap, chi ns’hò vulieu.
Creær à sa sumgentscha:
2. Dauart ilg Filg, chi ns’hò spendrôs:
3203. E da lg’sænch Spiert, santifichiôs
E renovôs chi ns’tegna.
I. 47. La prima Part nus muossa clær
Chia Dieu, cun sa pussaunza,
Ilg Cêl, la Terr’, ed eir ilg Mær,
325Que ch’eis, ed hò süstauntza,
E vain aint in aquels chiattô;
Pussauntamaing hægia creô,
Sulett, zuond our d’ünguotta,
48. Eir chia que tuott Dieu æternæl
330Govern’e bain mantegna,
Sa grand ù pitschen, bain ù mæl,
(Mò jüst contschieu ch’el vegna)
Chia saintza sieu divin vulair,
Our d’spüra gratia sia,
In Jesu Christ, sieu filg amô,
Cu nus hægia fatt lija,
340E nus tschernieus e su pigliôs,
Per seiss infaunts, pens’fær beôs,
Auntz cò cerær ünguotta.
50. Dieu eis ün Spiert omnipotaint,
Ætern - ed invisibel,
345Jüst, sænch, tuott bun, per tuott præsaint,
Gratius, incomprensibel;
Ch’è stô vivaunt, eis huoss’e vain
Ad esser saimpr’, authur delg bain,
Quel Dieu sulett adura:
Quel eis chi hò uschieu favlô,
(Vuland ch’ün el adura:
Eau sun ilg prüm, sun saimper stô,
355E lg’plü Davous, nun veng müdô:
Our dvart me dieu nu s’chiatta.
52. Cert ün sulett pussaunt Dieu ais,
Sun, Bap, Filg, e Spiert, Sænch, unieus,
Disferentiôs, mò brick spartieus,
D’inguel’honur e gloria.
53. Che ais dimæna, Crair in Dieu?
365Brich dick crair, ch’ün Dieu saja;
Stant ch’eir ilg Satan smaledieu,
Trembland però, que craja:
Mò lg’è, a Dieu, da cour s’fidær,
Ilg obedir, timair, amær,
370E s’tgnair vi d’sa gratia.
2. 54. Jesus in Plæd Hebreer ais
E voul dir ün Salvæder:
Jesus dimæna fò palais,
Ch’el saja nos Spendræder,
375Chi hò spendrôs, e liberôs
Our d’suott la moart, infiern e pchiôs,
E fortza delg Diavel.
55. Ilg Plæd Græc Christus quel voul dir
Undschieu, e belg declæra,
380Chia scò n’ilg Velg Testamaint gnir
Sulaivn’undschieus cun œli,
38556. Uschieu, chia Christ sa nos Profet,
Chi lg’Vaira disch e muossa:
Nos Sacerdôt, chi hò offert
Se svess per nus, ed huossa
E ns’main’in sia gloria.
57. Nus Filgs da Dieu gnin bain nomnôs
Sco muossa la Scrittüra,
Però per gratia sü pigliôs:
395Mò Christus, da natüra,
E lg’sul, ætern, vair Filg da Dieu,
Inguæl alg Bap, ôt - benedieu,
Chi ns’fò seis conhærtævels.
58. Christus nos Segner vain nomnô,
400E que zuond appussaivel;
Our d’suott la mort, infiern, e pchiô,
E fortza delg Diavel
Ho’ l nus comprôs e liberôs,
Brich cun argient, ôr, ù thesôrs,
405Mò cun sieu saung costaivel.
Contr’e sur la natüra,
410Aint in Maria concepieu,
Dalg Spiert da Dieu, alhur naschieu
Our d’üna Juvintzchella.
60. Sco in ilg Hom qui vain chiattô
L’orma cu’ lg corp unida:
415Uschieu eis eir in Christ duantô
Uniun nun - spartida
Da Dieu ed Hom, humanitæt
Unida cun Divinæd,
Mo dick üna Persuna.
42061. Vair Dieu hò el esser stuieu,
La Paina per sustegner
Da nos pechiô sün ilg corp sieu;
Per domeschær e vaindscher
Satan, infiern, mort, e sputtær
425Chiô della Serp, e ns’conquistœr
Darchiô la vit’æterna.
62. Vair Hom hò el stuieu duantœr,
Perche Dieu jüst vulaiva,
Però santifichiæda.
63. Christ da Pilat, injüst Mastrō.
435Alla moart temporæla
Fütt condannô, per nos pechiô,
Acciò ch’all æternæla
Mort nus, da Dieu, ilg jüst Mastræl
Nun gnissen condannôs; pertæl
440El taunt per nus pativa.
64. Christus è stô crucifichiô,
Da mort, mort maledetta,
En’s hò, cun que, accungüstô
La vitta benedetta:
445Uschia disch la vusch da Dieu
Chi pend’in crusch è smaledieu.
Christ mæl in bain sò volver.
65. Taunt eis, auaunt nos Dieu, ilg pchiô
Sgrischus, trid, ed horribel,
450Chia, scha quel daiva gnir pajô,
Dieu buniô, terribel,
Hò lg Filg da Dieu stuvieu, patind,
Et cun dolur, in crusch morind,
Christ è, per nus, mort, jüst e prus,
Pens’liberær d’anguoscha:
Mò nus morin brich per pajer
460Per ilg pecchiô, mò per antrær
Aint in la vit’æterna.
67. Perche eis Christus sepulieu?
Pe’ ls pchiôs e causa nossa,
Per amossær chia lg’sænch corp sieu
465(Vifs nu s’mettn’in la fossa)
Saja stô mort, per sotterrær,
Cun el, noss pchiôs, e ns’confortær
Cunter tema d’la fossa.
Perche s’partind our da lg’corp sieu,
Passet ella bod via,
Et giet à cêl, Schò el havett
Ditt alg saschin: mo lg’corp posset,
475Fin alg tertz di, in terra.
69. Las gran doluors, ilg greiv tormaint,
L’anguoscha, pain’e tema,
Que vain Infiern ditt e nomnô.
Aint in nossa Credentscha.
70. Que tuott hò Christus indürô
Brich in infiern, que craja
485Mò in ilg hürt, cur’el, stentô,
D’anguoscha saung süjaiva;
Eir sün la Crusch, cur’el clamò,
Mieu, Dieu, co m’hæstü bandunô?