Festa della raccolta. Predgia salveda à Schlarigna

romancio

Otto Gandenz 1903 Indice:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VIII.djvu Festa della raccolta. Predgia salveda à Schlarigna Intestazione 26 marzo 2021 75% Da definire

Predgia festala Inhalt
Questo testo fa parte della raccolta Rätoromanische chrestomathie
Vol. VIII

[p. 608 modifica]

OTTO GAUDENZ.

Festa della raccolta. Predgia salveda à Schlarigna als 18 October 1903.

(Dumengia saira X. p. 169 — 176).


Oraziun.

Nos bap in tschêl! Nus essans accò radunos per at loder ed ingrazcher. Tü fest alver tieu solagl sur noschs e buns e laschast plover sur güsts ed ingüsts. Tü tramettast raccoltas, per cha tuottas tias creatüras artschaivan lur nudrimaint a dret temp. Ma tia bunted ais specielmaing granda invers nus, tieus infaunts. Tü ans perchürast in noss’infanzia e’ ns mainast our nel champ da bella lavur. Tü culmeschast nossa vita cols duns da tia grazcha. Tü ans laschast crescher in bainvoglientscha e cognuschentscha da tia grandezza. Tü ans evrast la via vers il lö, inua cha’ s madüra la pü custaivla raccolta. A que tuot ans algordains hoz e’ t dschains grazcha. E nus t’arovains, cha’ ns guidast e’ ns condüast eir d’uoss’inavaunt, per cha portans buns früts a te bainplaschaivels da di in di, per cha dvaintans pü abels a fer tia volunted, augmaintans da valur avaunt te, e cur cha sarò il temp da raccolta e cha tramettast la farcla, cha possans gnir raspos in tieu reginam. Possan que esser tieus cussagls invers nus, o Dieu, nos Segner! Amen.

Text: Marc. 4, 28 — 29.
Perche la terra porta früt da se stess, il prüm il dscherm, allura la spia, allura il plain furmaint nella spia. Mo cur il früt permetta, schi trametta el dalum la farcla, perche il temp della raccolta ais cò.

Diletta raspeda! Cu ch’el managia bain con nus, il Creeder! Uschè bellas vocaziuns, uschè bella lavur ans ho’ l procuro! Ad ais bel d’instruir la giuventüna, ad ais bel da podair predger a glieud pü attempeda — ma bella ais eir la lavur da noss mauns, bella ais eir l’occupaziun da contadin! Eau il vez — il contadin — uschè containt in mez la richezza da sia raccolta. E si’ orma ais plaina d’ingrazchamaint. Ed el nun pensa, cha la terra porta früt da se stess, il prüm il dscherm, allura la spia ed [p. 609 modifica]allural il plain furmaint nella spia. La ledscha scu tela, suainter quela que dvainta, sto avaunt el scu üna testimoniaunza da bunted e sapienza. E la ledscha clama il legislatur. A quaist disch el grazia. Losupra voless hoz discuorrer: Creschentscha ais ledscha — ledscha generela eir per l’umaun e sia vita spirituela; quaista ledscha ais ouvra divina, e Dieu as 5 manifesta in quella. Dimena specielmaing: La creschentscha spirituela üna revelaziun del Etern.

* * *

Dilets! Il prüm il dscherm, allura la spia, allura il plain furmaint nella spia. Tar nus, tar l’umaun, ais il prüm il temp dell’infanzia. Quella bella prümavaira, quel giuven flurir della nouva vita, quell’indisturbeda algrezcha, quel gö dell’amenited nel zardin del principi della vita. Lo sun ils dis della tranquillited del anim, lo ais l’orma in mez la pêsch, chi ho piglio dmura sün las champagnas appartenentas als pü giuvens infaunts, lo ais il sön del güst, del innozaint, del bun, suot il tschêl sainz’ üna suletta nüvla da pissers, lo la lavur, chi nun fo gnir staungel; il gö da quel, chi nun cognuosch’ün pü grand desideri, cu da giover. Il prüm il dscherm e la flur! Da tuottas fluors, üna la pü bella: l’infaunt naschieu e dormind in mez las spraunzas, chi attornieschan sia chüna — da tuottas prümavairas, üna la pü bella e müravgliusa: giuvna vita umauna, chi dschermüglia e crescha e flurescha e prosperescha. Allura il stram cun la spia: L’umaun, chi crescha da di in di e vo our nel combat della vita e supporta la chalur del di e nun so cu ch’ella ais passeda, la sted, perche fingiò as fuorma la spia e’ l plain furmaint as metta in quella. Ed uossa pür nascha sovenz in el ün grand desideri zieva quels dis fingiò dalönch passos; ad ais in si’ orma scu sch’ella resentiss granda increschentüna zieva il löet illumino dal solagl della damaun, il löet glüschaint in granda lontananza; ad ais in si’ orma üna dolur, scu sch’ella füss steda s-chatscheda dal paradis implanto da Dieu our nel desert della vita plain lavur, pisser e fadia; ad ais in si’ orma scu sch’ella sto vess plaundscher cun se stess e’ s dir: na, eau nun m’ingian: ils dis dell’infanzia sun ils pü bels, e l’ulteriur temp della vita scompera in confrunt al principi.

Cu aise dimena in rapport alla ledscha per la creschentscha umauna? Ais ella buna e sabia, e che ais megl, l’infanzia u l’eted avanzeda e la vegldüna?

Guardè l’infaunt, cu ch’el ais attacho a sia mamma e la charezza, e pensè cu ch’el ais auncha pover; perche el nun so nouvas da quell’ amur, chi ais possaunza irresistibla, chi nun vain almain e vo cun clarited complind sias ouvras da charited — da quell’amur, chi vo generand sacrifizi sur sacrifizi u ais expressa fidelted d’hoz inavaunt fin alla mort. — [p. 610 modifica] Guardè l’infaunt, cu ch’el ho pêsch e nun vain molesto, e pensè cu ch’el ais pover; perche el nun so che cha que voul dir: ster sün sieu post cun l’arma in maun, combattand con curaschi, fand frunt cun constanzia ad ogni inimih, fin cha spunta la damaun da nouva victoria, fin cha las sommiteds dellas muntagnas vicinas s’indoreschan dalla glüsch dell’aurora d’ün nouv di. — Guardè l’infaunt, cu ch’el ho avuonda, uschè cha nun al mauncha ünguotta, e pensè cu ch’el ais pover; perche el nun so nouvas dels pü ots e senchs desideris dell’orma umauna, chi la portan our, acciò ch’ella s’acquista guadagn, as mettand se stess nel servezzan dellas pü otas miras del reginam spirituel e servind a prô dellas millieras, chi salvan ils senchs comandamaints; guardè l’infaunt, cu ch’el giova ed ais containt da sieu gö, e pensè cu ch’el ais pover, perche el nun so nouvas da quel sentimaint da satisfacziun, chi oza l’umaun uschè ot sur la terra e sieus plaschairs, sch’el so d’avair fat sieu dovair e complieu si’ ouvra cun conscienziusited. Guardè l’infaunt, cu ch’el ais rich, e pensè cu ch’el ais pover; perche el nun so che ch’el ho, l’ais lo sainz’imsüra; nun po imsürer e nun so apprezier il megl ch’el posseda. El ho bger — ed in ultim auncha uschè poch. Ed uossa dimena guardè eir la spia plain furmaint; cu ch’ella inclina sieu cho, guardand vers la terra e spettand la farcla, siand temp da raccolta. Guardè l’umaun, chi ho vivieu! Forsa ch’el voul fer frunt alla vegldüna ed esser quel da pü bod. — Ma vus cognuschais bgers exaimpels dall’istoria dad umauns, chi haun grazia a lur capacited ed energia surpasso bgers oters — scu per exaimpel quel ferm e guerresc Bismarck — la generaziun pü giuvna il chatscha d’üna vart: ma forsa ch’els stess saintan cha lur forzas vaun sensibelmaing almain e cha las bain varias e diversas gravezzas dell’eted avanzeda vaun sensibelmaing creschind: Quaunt sula e trista ais la fin in paragun al glüschaint principi? — Ah, laschè cha l’umaun signurescha ün momaintet sur la sort da sieus ultims dis, siand ch’el avess dovieu dvanter lotiers pü capabel, e ch’el s’algorda a que ch’el ho arvschieu ed ais dvanto. Chi so quaunts dis d’indisturbeda sandet ch’el arvschet dal maun donatur, chi so quaunta lavur chi füt incoruneda da bun success; quaunts bels momaints e bellas liras, ch’el passantet in sia famiglia u raccogliet da sia vocaziun, e dals buns cussagls e dals buns pleds — and sun uschè bgers intraunter ils umauns, cha’ d ais surabundanza, cha fich bgers paun ir pers, sainza cha qualchün piglia dan — ma chi so che ün da sieus buns pleds, chi ho piglio risch ed ais scu ün’amabla fluretta zoppeda ed incontschainta, chi però dad an ad an porta il bottun e sia flur e sieu sem; e da sias bunas ouvras aunch’uschè pitschnas, chi so in che möd cha faun part d’üna benedicziun stabla, chi vo saimper creschind, chi leiva scu ün solagl amiaivel [p. 611 modifica]sur las generaziuns dels seculs venturs, e chi so che cha vela la fundamainta, sün la quela el fabrichet sia chesa; chi so sch’ella nun vain be auncha as consolider lönch zieva cha sia part mortela ais terra e puolvra: chi so scha nun sorta üna manzina da sia chesa e scha quella nun dvainta ün bös-ch e scha’ l bös-ch nun porta sieu sem pür lo vi in quel lö (temp) lontaun, inua noss sens ed impissamaints nun paun transir. Vus m’ inclegiais dimena. Ad ais temp da raccolta e la spia dvainta madüra; ma che ch’üna suletta spia d’ graun vela, que surpassa nos savair, nus nun podains nemain calculer per avair ün’idea. Uschè po crescher l’umaun in quels pochs ans da vita, ch’el resta in benedicziun per tuot avvegnir. Quaista ledscha, fatta per nossa creschentscha spirituela, stovains perscruter, scha ’la saja buna, scha ’la vela qualchosa, e scha ’la saja prodot da casualited u manifesta sabgentscha e scopo; sch’ella saja umauna, u dalla terra, u dal spiert, ed allura podains gnir a savair, perche cha celebrains üna festa da raccolta e d’ingrazchamaint vers Dieu.

* * *

Dilets! Tuot cuortamaing vögl applicher que cha dschet dal singul umaun all’umanited in general; allura vzais la medemma chosa in sias dimensiuns pü grandas ed extaisas, schabain cha’ l temp della raccolta finela nun ais gnieu per l’umanited, e chi so cur ch’el vain! Eir la chüna dell’umanited ho Dieu miss giò nels temps remots, la cuvernand cul zindel del misteri inperscrutabel; ma nus savains, cha il prüm eiran ils pövels sulvedis e’ ls nomads. E quels eiran per taunt pü fortünos cu nus. A nun savaivan nouvas da quellas cuorsas del temp modern, fattas per vair scha’ l concurrent nun stovess succomber e spirer; a nun eira taunta richezza d’or, chi faiva glüschir ils ölgs, ne’ ls palazzis, chi invidaivan ils umauns a gnir as trattgnair. Quels pövels nun cognuschaivan quels bgers e grands bsögns, chi sun la calamited da nos temp; ad eiran pü ferms e robusts; a nun eira la deblezza cun sia tschera sblecha, chi spassegiaiva tres las vias dellas grandas citteds; la nun eira auncha naschida, la nervusited del temp preschaint, chi scu üna furia cuorra sur munts e cuolms, molestand fingiò il scolar nel baunch da scoula. E pür quels pövels stovettan ir our nel combat: Els stovettan ir our nel combat cun bestias sulvedgias, cun forzas della natüra e nella guerra dels ferms cunter ils debels. A gnit il combat per l’existenza; a gnit il stüdi e clamet l’umaun a nouva lavur; a gnittan las bellas arts ed avrittan lur portas; a gnit il progress e’ ls stimulet da redubler lur forzas. Uschè cumanzet, cha nun as savet cu, as former la spia e’ l plain furmaint in quella; e fingiò ais ella uschè plaina ed ho piglio telas dimensiuns, cha nus ans fermains plain d’admiraziun uschè sovenz cha la guardains. [p. 612 modifica]

Pensè dimena che cha l’umaun so uossa, da que ch’el nun savaiva üna vouta, que ais chosa tuottaffat grandiusa; pensè allas scopertas ch’el fet, allas invenziuns, missas nel servezzan del public in noss dis, a quellas bgeras uschè müravgliusas e custaivlas invenziuns; pensè allas ouvras del spiert umaun, chi augmentet sias abiliteds, allas grandiusas ouvras della literatura mundiela, dell’arte: sculptura e musica. Scha’ s piglia que insembel, schi ais que chosa granda ed imposanta. — Ma pensè bger pü a que cha l’umaun ais dvanto nel cuors dels seculs. Am pera, cha nun as possa esser in dubi: L’ho supero ils costüms rozzos; que chi eira üna vouta generelmaing admiss, ais uossa be pü ün abomini nel sentimaint da tuots nöbels umauns: si’ orma ais dvanteda pü sensibla; l’ais — l’umaun — progredieu ün pô pü fop nel immens reginam spirituel, so megl disferenzier ed apprezier qui chi ho stabla valur. — Insomma: l’ais dvanto pü umaun, ad onta da tuottas burrascas, chi’ s s-chargettan sur sieu cho, e da tuottas provas da chadagner sieu spiert e sentimaint alla terra.

La spia as madüra! Que stovains dimena piglier in ögl: quaista ledscha del svilup dell’umanited; e nus stovains ans dumander, dinuonder ch’ella vain e cu ch’ella saja: buna e sabia u sainza mira e valur? Ed in quel grô scu cha’ ns rendains quint da quetaunt, inclegiarons, perche cha dains l’onur al Dieu della raccolta, perche cha l’orma umauna s’eleva tar el cun ingrazchamaint e’ l clama patrun del tschêl e della terra! Schi, Dieu vöglia, cha possans cun cour grat ans algorder a sia bunted üseda vers nus, e cun tels sentimaints ans approssmer a sia maisa, al dand lod.
Amen.