De antiquissima italorum sapientia/Caput V/III. De animi sede
 |
Questo testo è incompleto. | |
| ◄ | Caput V - II. De anima brutorum | Caput V - IV. De scepsi civili Romanorum | ► |
III
De animi sede
Latini in corde prudentiam collocarunt — «Acetum pectoris»— «Cor hominis!» — «Excors» — «Vecors» — «Cordatus» — «Corculura» — De nervorum origine antiquorum opinio — Cur videamur in capite cogitare — An sedes animae in gianduia pineali — Homines cerebro deminuti recte usi ratione — Medianica refragatur mentem in capite corpori praesidere—In plantis vitae sedes in semine— Cor primum generatur, novissimum interit — An in corde principium vitae, et in principio vitae principium rationis? — «Animo deficere», «male habere» — Sapiens quis—«Mens animi» — Fomites affectuum appetitus duo — Appetituum sedes et vehicula — Ab animo pendere inentem — Utra tutior cautio ad vera meditanda, affectus exuere, an praeiudicia. Animi sedem et domicilium antiqua Italiae philosophia cor esse opinata est; nam Latini vulgo in corde prudentiam collocatam, et in corde versari consilia et curas, et in pectore inveniendi acumen, seu, ut Plautine loquar, «e pectore acetum», hoc est ingenium promi loquebantur: et illae praeterea locutiones, «cor hominis!» et «excors» prò stupido, «vecors»pro demente, «socors» prò tardo ad cogitandum; contra «cordatus» prò sapiente; unde P. Scipio Nasica «Corculum» dictus, quia Romanorum omnium sapientissimus oraculi sententia iudicatus. An haec, quia cum reliqua antiquitate Italica secta consenserit, a corde nervorum origincm duci? Et quod nobis videamur in capite cogitare, quia in capite sunt organa duúm sensuum, quorum alter est omnium maxime disciplinabilis, nempe auditus; visus alter, qui omnium est maxime acerrimus? Sed de origine nervorum a corde opinio per nostri temporis anatomen iam falsa comperta est: ii enim a cerebro tamquam a stirpe per totum corpus diffondi observantur. Quare in gianduia pineali animum humanum veluti in specula Carthesiani collocant, et inde omnes corporis motus per nervos excipere,
et per motus obiecta speculari opinantur. Atqui saepe homines cerebro deminuti, et vivere, et moveri, et sentire, et ratione feliciter uti observatum. Sed et in corporis parte, ubi plurimum mucoris, sanguinis minimum, ac proinde crassa tardaque sedere animum verisimile non videtur. Medianica enim in horologio docet rotas, quas spiritus proxime movet, omnium tenuissimas ac mobilissimas esse: et in plantis vitae sedes in semine est, et inde per truncum in ramos, et per stirpem in radices diffunditur. An igitur, quia cor primum omnium in generatione animantis extare, salire, ultimum in morte motu et calore destituí observabant? An quia in corde vitae flammam ardere opinarentur? An quia cum quis deliquio intercipitur, qui cordis morbus est, quem nos Itali vertimus «svenimento di cuore», non solum nervorum, sed etiam sanguinis motum cessare viderent, eum «animo deficere» et «animo male habere» putarent ac dicerent? et in corde principium animae seu vitae, et in eo principium animi seu rationis esse arbitrarentur? An quia sapiens est qui vera cogitat et iusta vult, hinc in affectibus animum, in animo mentem posuerunt, quam proinde mentem animi appellaverunt? Certe fomites omnium animi perturbationum seu affectuum sunt concupiscibilis et irascibilis appetitus: et sanguis concupiscentiae, bilis irae vehiculum esse videtur; utriusque liquoris sedes in praecordiis praecipua. Itaque ab animo pendere mentem putarint, quia ut quisque est animatus ita cogitat, de iisdem enim rebus prò diversis studiis alii aliter sentiunt. Ut tutior cautio sit ad vera meditanda exuere affectus rerum pene dixerim, quam praeiudicia: praeiudicia enim nunquam deleas, manente afTectu ; at, affectu restincto, detrahitur rebus persona, quam iis nos imposuimus, et ultro res ipsae manent.