Il Cudisch da Priedis: differenze tra le versioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Mizardellorsa (discussione | contributi)
Nessun oggetto della modifica
Mizardellorsa (discussione | contributi)
Nessun oggetto della modifica
Riga 17:
| Argomento =
| URL della versione cartacea a fronte =
}}
}}PPN345572629_0030-0163.xml
145 IL CUDISCH DA PRIEDIS. (Ineditum nach Ms. Gbrl.) (f. 1a) [Textus] II Regs: 2. VII. 12. En quei ch' els mavan ansemmel, ad Elias plidava, mire quau vangitt ün carr d' fieug cun cavals d' fieug, à sparchünen, quels dus ün da lg' iauter. Ad Elias ma aschia en ün virbel à tschiel. Mò Elisa vasett à garre mieu bab, mieu bab, carr d' Israël à ses Rüthers. Ad ilg vasett bucca pli. Ad el 5 parnet sia vaschcadira à scarpa quella en dus frusts. Naginna causa, chars en Christo ei sin quest mund à lgi carstiaun pli sagira ca la mortt, à naginna causa ei er pli mal sagira à lgi carstiaun sin quest mund ca l' hura da la mortt. Ca naginna causa seig à lgi carstiaun pli sagir, à guissa ca la mortt mussa Davitt nua ch' ell gi, ò senger nu ei 10 anchün ca vivig, à vezzig bucca la mortt: ilg qual spindrig l' olma or da maun da la fossa. Ca naginna causa seig à lgi carstiaun pli mal (f. 1b) sagira ca l' hura da la mortt, muss ilg plaid da Deus, mussan exempels, mussa l' experienzia sez. Aude ilg plaid da Deus! Chei gi quell? Ilg sabi Salomon gi, ilg 15 carstiaun ha bucca pussanza sur ilg gi da la mortt. Antallis ussa or da quei, ô carstiaun, ca l' hura da la mortt ei malguissa. Teidle exempels! Sas bucca cô 14700 … Israeliters, en vangi antuorn en ün gi ent ilg dasiertt. Manegias ca quells hagian savieu l' hura vivant, ner manegias ca ti seigias pli buns, ca els. Na tutta via bucc, els murmingiaven savens ancunter 20 Mossen ad Aran. Mò ti marmungias savents ancunter Deus, cuntutt eis er ti bucca sagirs da l' hura da la mortt. Sas bucca ca la dunna da Loth, mai enten quei ch' ella ha sa vieult antuorn, ha prïeu finn. Creis ca quella hagig savieu si hura vivant, ner ta tens pli ault, à par meins puccants ca ella: na tutta via buc: ancanuschïas pia or da quei ti carstiaun, ca l' hura da 25 la mortt ei malsagira. Mire sin l' experientia! Ta ragordas da (f. 2a) nagin ca seig morts nechiameng? Ta ragordas da nagin ca seig curdaus à la Romanische Forschungen XXX. 10
 
}}PPN345572629_0030-01630152.xml
 
146 Il Cudisch da Priedis mortt? Ta ragordas da nagin ca seig schaschieus ün gi ner dus, ün hura ner duos, à seig morts? Ta ragordas da nagin, ca seig lg' ün gi staus sauns à frecgs, lg' iauter gi en bara? Ta ragordas da nagin ca seig morts enten sia iuvantengia? Ta ragordas da nagin ca seig morts en sieu melger 5 esser? Scha mire sin nossa chara sora barmiera. Scha vens ti tez à gir, quella ei mortta en ses giuven gis, en sieu melger esser. Ussa maneg iau ca ti antalligias ca la ti hura seig malguissa. Ils plaids ca en ligi giu à vus mussan era ca l' hura seig malguissa. Ca scha gie ilg soing spirtt hagig ad Elias scuviertt ilg gi, sin ilg qual ell deig vangir prieus navent da quest 10 mund (ilg qual ei cun nagin autter carstiaun, ch' ei naschieus da bab à muma davantau) scha haigig ell aungalura bucca savieu, sin ch' ei hura dilg gi, parchei ch' enten quei ch' els seigian y plidant ansemmel scha seigig ei vangieu ün carr d' fieug cun cavals d' fieug (tras ilg qual ei ven antalleg ils aungels) (f. 2b) ad hagian sparchieu els dus. Quels numnaus plaids hai 15 iau prieu avant mei da declarar à vossa charezia, sin la bara da nossa chara sora barmiera, cuntut lein nus cuorttameng mirar, ch' ei nus veigian or da quels ad amprender. Part. I. Schi amparnein nus pilg amprim. Ca Deus d. seig tuttpussents, à dovrig buc adinna adual miets, parchei 20 ca nus lig[i](n)n bucc tschau ch' Elias seig morts (scha gie ei statt scritt Heb: cap. 9. ca nus stueian tuts morir) mò ch' ell seig vangieus prieus navend da cavals à carr d' fieug da la terra, à seig vangieus traigs sin tschiel, ò quont pitschna, ò quant malstateivla, ò quant fleivla ei la pussanza dilg carstiaun. Ò quant granda ò quant ferma, ò quant marvilgiusa ei la pussanza 25 da Deus. Wa en tatez ti carstiaun, spigia, amperre tia conscienzia, scha ti seigias buc ün fleivel vaschi, faigs or d' terra, ad or d' arschilla. Ach ti vens à confessar ch' ei seig aschia, ca ti seigias pli fleivels, ca ti (f. 3a) na possias metter ora. Ampearre pli anavant tatez scha ti possias far anzachei senza ils mittels ca nies senger chi ha urdanau, scha ti possias viver dus, 30 treis, oic gis senza vivanda? Scha ti possias far purtar tes beins, à tes êrs à praus fein à frig zenza luvrar: Ach ti vens sagirameng bucca ta partarchiar gig, ti vens à gir gailgiardameng: Ò na iau pos quei bucca far, iau sunt mema fleivels latiers. Iau sto duvrar ils mittels. Cuntutt carstiaun confesse tia fleivezia, dai la hanur à ta volve tiers quei pussent Deus, ilg qual pô far 35 chei ch' ell vult senza nagins mittels. Mi gi pô carstiaun, pos ti metter tiers à la tia vitta mai ün gi, ün hura, ünna ninnutta. Ach ti vens à dar rasposta, ti vens à confessar à gir: Iau pauper carstiaun ca hai manigiau, ch' iau seig anzachei, pos quei bucca far. Cur l' hura ei quau schi stò iau morir, iau fatschig quei gugient ner nuvidas. Quau pò nagutt gidar: cuntutt 40 ò carstiaun confesse tia fleivezia, à ta volve tiers quei ferm à pussent Deus,
 
PPN345572629_0030-0153.xml
 
Il Cudisch da Priedis 147 ilg qual pò far ancunter ils mittels da la natira, à chi po lunganir la (f. 3b) vitta tia sco ell ha faig à lgi reg Ezechias ent ilg. 2 Re: cap. 6 v. 20. Ils pagauns cunfessaven lur fleivezia, à ch' ei seig nagutta d' els. Cuntutt scheva Mesolanuns, … cur ell vangit anvidaus dad ün ammig, sin lg' iauter gi à past, ô mieu char ammig, parchei mi anvidas sin damaun à past, sas buc ch' iau sunt dilg gi 5 da mia naschienscha annau bucca staus sagirs da viver lg' iauter gi. Ilg pardert philosophus Aristottelles confessaven er lur granda fleivezia, ch' els schevan, ch' ilg carstiaun seig ünn raub dilg temps, ün giug da la vanttira ünna sumelgia da la malstatteivladad, ün exempel da la fleivezia. Meitt vus carstiauns à scola tiers ils pagauns, scha vangits vus ad amprender or 10 dad els, ca vus seigias nagut, ca vus seigias fleivels à ca vossa pussanza seig sc' ün veider, ilg qual ven ruts dad ünna pitschna frida. Tadleit chei Davit gi da vus! Pilgver ils carstiauns en tutts spir vanitad. Tadleit chei ilg sabi Sallamon gi, à co ell mallegia giu ilg carstiaun, cun tutt las caussas dilg mund, ilg ei vanitad, da vanitad (f. 4a) à tutt vanitad. Cuntutt ta 15 partrachie ô carstiaun ca tia pussanza seig sc' ün fœlg, ilg qual minchia suffelet muenta vi à nau, à bucca taner, bucca bagiar tant sin tatez, dai laud, dai l' hanur à quei pussent Deus senz ilg qual agitt, ti pos nagutta pilgiar ent, à senza ils mittels dilg qual ti pos nagutta far. Ei sa legia ca sa ludava tuttavia fig Canattum ilg reg dad Engelland, ch' el seig à schi 20 pussents, ch' ei daventig tutt suenter sia velgia, à ca ell possig far pli ca ün autter carstiaun, je ca el sa ludava, pli ca ell na duveva. Quau haigig Canatus par mussar la sia fleivezia, cummondau ca sieu sessel deig vangir porttaus tiers la riva da la mar, à cur las vellas seigian idas par la mar ent, schi haigig ell commondau, da metter sieu sessel pli tiers, à seig lur 25 sasieus lient, ad haigig standieu ora ses peis, ad haigig gig à la mar, ti eis en mieu raginavel, à la terra sin la quala iau stunt ei er mia, cuntutt comond iau à chi fermameng ca ti deigias bucca schar vangir or las tias vellas sin (f. 4b) la terra, schi lunsch sco ellas en vangidas antracan uss à ca las tias vellas deigian bucca bungiar la nembra ad ils peis da tieu reg. 30 Quau seigian las vellas vangidas schi lunsch ora sco vivant, ad haigian bungiau ils peis d' ilg reg. Ell seig salgieus si ad haigig cun aulta vusch clumau, ad ha gig gig, ei dei saver scadin, ca avda a casa en questa terra, ca naginna caussa ei pli fleivla ca ilg carstiaun, à ca nagin carstiaun, ie er ils regs, deigian vangir numnai pussents, auter ca quel ailg qual stò 35 ubadir tschiel à terra, à la mar, ilg qual po far ch' ei ch' ell vult, cun mittels à senza mittels. Cuntutt meit vus l(a)[o]schs tiers Canatum, sgigeit ell chei vus seigias. Ell ven à gir, ô ti narr carstiaun, sas bucca ca ti eis ün frust d' arschilla, ca ti eis nagutt, lai ir tia loschezia à mire sin tia fleivezia. Meitt vus gittigs tiers Canatum, spigeit chei vus seigias. Ell ven 40 10*
 
PPN345572629_0030-0154.xml
 
148 Il Cudisch da Priedis a gir, ô ti pauper carstiaun, sas bucca ca ti eis mai ampaug pulvra chei statt buc en tia pussanza da muntaner la rauba, ca ti (f. 5a) fas, cunttutt lai ir la gittiganza, ancanusche la tia fleivezia. Meit vus scuvieus, vus malgists vus ranvers, vus ca essas enten hanur ad ufficis, spigeit Canatum, 5 chei vus seigias. Ell ven à gir, ô vus schleats carstiauns saveits bucca ca vus essas vanitad, ca vus essas mai terra, ca vus essas fleivels, ca vus pudeits da vusez nagutta, cuntutt deit comngiau à la scuvidanza, malgistia, ranvaria, loschezia, confasseit ca vus seigias paupras creatiras, à vus volveit tiers quei ferm Deus, rogeit ch' ell vus stettig tiers cun sia granda pussanza à 10 vus velgig parchürar, cunsalvar à muntaner. Denter ils aungels ad ils carstiauns ei granda lechia, els ean spirts, quests carn, denter ün grand reg, ad ün pauper ei er granda lechia. Tschel ha bear da regier, ei en grand hanur partutt, quest à da far cun sia paupira, ad ei aschi da gir schbittaus partutt: mo denter la pussanza da Deus à la pussanza dils carstiauns ei 15 aung bear pli granda lechia. Tschell ei marvilgiusa quest ei vanitad. Tschella ei granda statteivla (f. 5b) quest ei pitschna à fleivla. Tschella pò far senza mittels, questa stò ver far à duvrar mittels. Beaus ad en perpetten beaus, ean quels ca ancanuschen questa lechia, à sa bassen avant la pussanza da Deus. Beaus à semper beaus eis ti reg Davit ca has bassau 20 tatez ad has ancunnaschieu la pussanza da Deus. Nies Deus ei enten tschiel, ell ei quell tuttpussent, ca pò far chei ch' ell vult. Beaus aung ünna gada beaus ei ti ca has ludau la pussanza da Deus, schent, ilg tuttpussent Deus fa tutt suenter sia velgia en tschiel, en terra, enten la maar ad enten las altezias. Cuntutt ludeit vus da la casa dad Israël ilg senger, vus da la 25 casa da Levi ludeit ilg senger, vus ca tumeits ilg senger ludeit ilg senger à scheit, ludaus seigig ilg senger or da Zion, ca casa à Jerusalem haleluia. Beaus à semper beaus eis ti apostel Paulus, ca ti has confessau la tia fleivezia, ad has ludau la pussanza da Deus ad has gig, ô carstiaun ch' ei eis ti ca vol darchiar cun Deus. Beaus à semper beaus ei[s] ti patriarch Abraham, 30 ti bab da tuts cartents (f. 6a) ca ti has bassau tatez, has ancunnaschieu la granda pussanza da Deus ad has gig, bucca ta villar senger ca iau plaid cun tei, iau ca sunt mai terra à tschendra. Beaus ad en perpetten beaus essas er vus, scha vus basseits vusez, confasseits vossa fleivezia, à ludeits la pussanza da Deus. Mireit vus carstiauns sin ilg tschiel, sin ilg solelg, sin 35 la lg' ünna, sin las steilas scha vangits vus sa bassar, vangits ancanuscher à ludar la pussanza da Deus à gir. Ell ha quei tutt scaffieu or da nagutt. Mireit nunder ad or da chei la tempeasta, la neif, la plievgia vengig ad or da chei quest mund seig scaffieus. Scha vus partarcheits à mireits cun flis tutt questas caussas, scha vangits pilgiar granda temma, vangits tremblar 40 à gir, mo parchei essan nus pò schi schleats, parchei tanein nus anzachei
 
PPN345572629_0030-0155.xml
 
Il Cudisch da Priedis 149 sin nus ez, à sin nossa pussanza, à mirein buc sin quella granda pussanza da Deus, ca ha scaffieu tutt quellas caussas or da nagutt. Mireit vus ca veits quittau par vossa vivanda sin la pussanza da Deus, co ell ha muntanieu Mosen ad Eliam: 40. gis à (f. 6b) quranta noigs zenza naginna spisa da quest mund, scha vangits bargir, à gir, Ò pauper mei, ò pauper mei carstiaū 5 ca hai zviffel vi da la pussanza da Deus, ad hai mai quittau, chi mi vengig dar mia spisa, à mi partraich bucca ca ell haigig muntanieu aschi marvilgiusameng … questas duos parsunnas, senza mittels natirals: mireitt vus ca veits beara crusch, va ca vangits hassigiai da bears à la mortt. Vus ca saveits buc chei antscheiver, à nu pilgiar vi, mireit sin la pussanza 10 da Deus, co ell ha ancunter la natira sparchieu la mar cotschna, ca sieu pievel dad Israël ha pudieu ir tras, co l' ha ancunter la natira faig ir ilg solelg annavos? l' ha ancunter la natira faig nudar ünna sagir sur l' auva vi, co la prieu à lgi fieug sia natira ch' ell ha bucca pudieu brischar quels treis iuvnals. Mireitt (gig iau) sün quellas ovras ad autras bearas pli, 15 scha vangits garrir à gir, Mo chei essan nus carstiauns ca bollakein par minchia pitschna causa, ca manigein, cur nus vasein buc angual ils mittels, ca nus stuveian fundar, ussa seig ei (f. 7a) faig par nus à nus partarchein buc sin quell ferm Deus, ca pò far senza mittels, ad ancunter tuts mittels da la natira. Cuntutt ô vus, ca essas sauns, à gaillgiarts bucca taneias anzachei 20 sin vus ez, à sin vossa farmezia. Mò partarcheit ca Deus seig pli pussents, ell vus possig prender quella. Ò vus ca essas malzauns, bucca zagieias da vossa mallsoingia, ramatteit tut à lgi senger, ell po schi lgei sia velgia, vus turnantar vossa sanadad ancunter tutta spranza, à granda furttinna. Par lg' iauter amparnein nus. 25 Chei seig buc da saschmarvilgiar scha gie ei muenta malacurrada à lgi carstiaun, cur ei ven prieu navend dad ell, sieu char amig. Tschau vasein nus ca Eliseus ha purtau malacurrada par Ellias, ha clomau à lgi suenter, mieu bab, mieu bab, ad ha scarpau la sia vaschcadira en dus frusts. Soing Paul gi, vus lagreit cun ils legers, à purteitt malla currada bargit cun ils 30 trurigs (f. 7b) à cun quels ca braigien. Cuntutt lein nus er oz purtar mala currada cun quels ca bragian tschau, par nossa chara sora barmiera. Plinius scriva ch' ün pesc (ca veva num Delphin) haigig purttau tala charezia ancunter … ün iuvnal ca casava sper la riva da la mar, ca ell haigig savents prieu quei iuvnal ad ilg purtau sin sieu diess da Baie antracan Putteolis 35 sur la mar vi, quau seigig davanttau ca quei iuvnal seig mortts. Ilg pesc, damai ca quei iuvnal seig bucca vangieus pli tiers ell vi da la riva da la mar, schi seigig ell staus à sa mussau trists, à da mala currada. A damai ca quei iuvnal haigig mai vollieu vangir pli, schi sa haigig ell mess ora silg schig, à seig er morts. Ach mes chars sch' ün lgimari zenz antalleg ha tal 40
 
PPN345572629_0030-0156.xml
 
150 Il Cudisch da Priedis malacurrada par ün carstiaun, ch' ell tanneva char, schi eis ei bein bucca da sa schmarvilgiar scha gie ei muenta malacurrada kumber à tristezia ad ün bab ad ünna muma, cur ei mier ad els ün char uffant, ad ün uffant cur ei miera à lgi sieu char bab ner sia chara mumma, ad ün frar cur el 5 miera à lgi sia chara sora, ad ünna sora, cur ei miera à (f. 8a) lgi sieu char frar. Ei sa legia ca ent ilg leger dad Allexander - Magni haigig ün schuldau murdigiau ün autter schuldau, ca veva ün cangielet, quau cur ilg cangiel haigig vieu sieu pattrun morts schi haigig ell chiullau, à seig staus trists. Allexander - Magnus schi bault sco ell seig vangieus da 10 quei partschearts, schi haigig ell laschau sutterar ilg schuldau, ad haigig ilg cangiel prieu tiers ell, quei cangiel mainan haigig vollieu callar da chiullar, à da plirar par sieu pattrun. Allexander - Magnus haigig sin quei faig la mostra ad ilg cangiel seig staus tiers ils peis da Allexander - Magni. Quau cur ilg morder, ca veva murdigiau quei schuldau, seig ieus tras la mostra, 15 schi seigig quest cangiel salgieus à lgi en las combas, ad lgi haigig vollieu far à dalaid à morder. Allexander - Magnus haigig cun quei prieu suspett silg schuldau, ilg haigig pilgiau. Ilg schuldau haigig ladinameng confessau sieu fall, à seig vangieus derts. Ach mes chars sch' ün cangiel portta ünna tal charezia ancunter ilg 20 carstiaun, cha lgi ei staus chars, ch' ell chiula ad ei da mala velgia, schi eis ei bein buc da sa schmarvilgiar (f. 8b) sch' ün carstiaun portta mala currada ei kumbriaus, à trists par ün amig, ch' ell tanneva char, cunzunt aber cur ei ven prieu navent dad ell sia chara mulgier, sia massera ch' ell tanneva da cormeng char, sco nus vassein ca tschau ei davantau. Cur ei 25 ven ad ün carstiaun tillgiau giu ün bratsch sch' ei l' autra nembra tutta cumbriada par quei bratsch, cur ei ven ad ün carstiaun catschau or ün œlg, schi ei l' autra nembra cumbriada par quei œlg. Aschi chei nember chei ven prieu navend dilg chierp, sch' eis l' autra nembra schfracada trurriga à da malacurrada. Mes chars ünna mulgier ei ün nember dilg hum, els ean 30 amadus mai ün chierp. Ach schi eis ei bein buc da sa schmarvilgiar sch' ei muenta kumber à tristezia ad ün hum, cur eir ven a lgi prieu navent quei nember sia costa, sia mulgier. Mò aungalura schi duvein nus bucca survargar, nus duvein bucca stridar Deus, ilg qual ha vollieu aschia cun purtar mengia granda mallacurada, nus duvein bucca gi soing Paul, bargir à plirar 35 pils morts, sco quels ca ha naginna spranza. Ei sa legia dad ün reg, ca veva dus (f. 9a) filgs, a veva testamentau en sieu testament, ca qual da quels dus filgs, vangis suenter sia mortt à bitschar lg' amprim la sia mumma duvess esser reg, à quel lgi udiss ilg raginavel. Cur ilg bab fo morts à sutterraus scha curret lg ün filg bein gleiti par bitschar la sia mumma, 40 lg' iauter filg curda giu sin terra, bitscha la terra, à schett, tearra ti eis
 
PPN345572629_0030-0157.xml
 
Il Cudisch da Priedis 151 mia drechia mumma. Ad ell daventta reg. Aschi duvein nus partarchiar enten nies kumber, la terra ei nossa muma, nus stuvein tuts morir, ei gida nagin bargir, nagin plirar, nagi[n] kumber, par muntanner ner turnantar, à lgi carstiaun la sia vitta. Chei ha Davit faig cur sieu filg ei staus mortts. Ell ha gig iau veng ad ir tiers ell. Aschi duvein er nus partarchiar cur 5 ei mier anchün bein conforttaus enten Christum, sco questa nossa chara sora barmiera, nus vangin ad ir tiers ella, ella tuorna bucca pli tiers nus. Sch' ün pauper da pitschen esser vangiss prieus or da la pupira si enten la cuortt d' ün reg da Frantscha, à ch' ell vess lau bien. Chi ilg less quei scuvir? Ils ver cartents cur els mieran, schi vengian els prei or da la 10 (f. 9b) granda paupïra, or da quella granda breigia da quest mund, si ent ilg raginavel da tschiel, enten perpettna beadienscha, nua ca ell ha tutt bien. Chi less pi esser quell ca less scuvir à lgi carstiaun quella beadienscha, à less cun sieu plirar, garrir, ca quei carstiaun fuss aung sin quest mund. Amasis veva vieu ün bargint par ün sieu filg ca fova morts. Quau schett 15 ell, ont ca ti vessas giu quei filg schi bargivas ti bucca par ell; schi parchei bragias ti ussa, ca ti ilg has puschpei buc. Iau vi er gi à vus oz quei. Ont ca vus vessas survangieu quella massera, a vus auters ancunaschieu ella, schi bargivas bucca par ella, parchei la fova bucca vossa; schi parchei bargits ussa par ella, ch' ella ei puschpei bucca vossa. Mò ilg senger ha 20 prieu ella enten ses mauns. Cur ei fò vangieu purttau la nova ad Archileonida, … ca sieu filg fuss mortts enten la guerra, schi spia ella, co eis ell mortts? ha ell vurrigiau galliardameng ancunter ilg annamig, ha ell sa deporttau bein. Quau schenan els ca schi. Sin quei schett ella, mo parchei duvess iau pia esser da malacurrada, à lgi voller scuvir quell hanur ch' ell 25 (f. 10a) ei morts par sia patria. Mireitt mes chars, co questa dunna pagauna saveva trustigiau, ad ancurriva mai ilg laud dilg filg. Cuntutt ô vus cartents, cur ei miera üna parsunna bein confortada ent ilg senger, ca va enten la vitta perpettna, scha duveis er vus ez bucca laschar surprender la mala currada, mò gir parchei duvessan nus vuller scuvir à lgi quella beadienscha, 30 … quell hanur, ch' ella seza ei denter ils soings, ad ei daventada hartavla da la vitta perpettna. Bears tutta via bears falleschan en questa causa ünna partt han naginna malacurrada pils lur: mai ch' els possian survangir la rauba, quels van grevameng anner à fan ün grand puccau. Bears survargen cun lur bargir à plirar, fan sco els vessen pers tutt lur 35 confiert, sa partrachian buc vid la veglia ordinatiun da Deus; quels fan er puccau. Mes chars vus flissigeit adinna da ver ün miez lient, da prender giu dilg maun dilg senger, da rametter à lgi, ad adinna ludar ell par quei ch' ell vus tarmetta tiers. Quei ei aschia cuorttameng, quei ca nus vein giu dad amprender or da noss plaids. 40
 
PPN345572629_0030-0158.xml
 
152 Il Cudisch da Priedis (f. 10b.) Usa lein nus vangir vi da la parsunna da nossa chara sora barmiera? Da treis caussas pò ilg carstiaun vangir ludaus, sch' ell nascha bein, viva bein, miera bein. Da questas treis caussas pò er vangir ludada 5 nossa chara sora barmiera. Quella ei naschida à Lgeant ent ilg onn 1623. dils 27. da July, ad ils 28. vangida battiada, dilg reverend studigiau à sabi s: decano Stephano Gabriele, minister dilg lieug à vangida messa num Trinna. Sieu bab ei staus Gav. Jañ. Pfister da Wuorz, à burgeis da Lgeant, il qual ei staus dus ons cavalier à Sonders sutt ilg Landshauptma 10 Christoffel vō Mundtalta. Sia mumma ei stada dunna Sallome de Florin de Lgeant, sieu tatt à tatta davartt ilg bab en stai Risch pitschen Pfister da Wuorz à Trinna da calchiera er da Wuorz. Sieu tatt à tatta davartt la muma en stai Seckelmeister Jañ Paul de Florin, ilg qual ei bears ons enten uffici dilg Oberkeit à Lgeant. 15 Ella ha vivieu enten sia iuvantschelladad cun granda (f. 11a) castitad à temma da Deus. Ent ilg onn 1644 s' ha ella compingiada cun ilg singiur Risch da Cadunau da Wuorz, ad ilg 3. da Marz enten quei oñ lur ligiam vangieus confermaus avant la hundreivla baselgiada da Lgeant, dilg reverend bein studigiau sing: decano Lucio Gabriele, cun quell sieu marrieu ha la 20 vivieu er cun granda tema da Deus, ha sa prieu puccau dils paupers, ei stada amigeivla cun scadin. Mò chei davent ei? dils 10. dad Avrill, ven la mortt, ent ilg onn 1646 sent ella stain la malsoingia. Ei aber enten quella adinna stada comparteivla, bein trostigiada, à rastiada dad ir à casa, ad ils 30. dad Avrill ven la mortt, catsch ella maun, à prend à lgi la 25 vitta, mò ella surven pir lur la vera vitta à va à casa tiers ilg senger. O vus mes chars uss ei ilg temps da la stad, vus sageits giu ilg fein, madeits las meass. Parchei figeits quei. Parchei ch' ella ei madira. La mortt fa cun ils carstiauns er aschia, la prend ad els vitta, l' ha nagin adaig sin iuvens ner velgs. Parchei fa ella quei. Parchei ch' els en er 30 madirs, cur la mortt ven (f. 11b) vi dils uffants, … scha gie els en giuvens … schi en els madirs, cur la ven vi da quels da cummina velgiadengia, sch' an els er madirs, cur la ven vi dils velgs, schi en ei er madirs. O ti pussent Deus, damai ca nus savein buc cur nus essan madirs, cur l' hura ei quau, cur la mortt ven schi nus ampreste po la grazia da tieu soing spirtt, ca 35 nus pudeian, à chi survir ad ubadir, nus sin quella rastigiar à davantar hartavels da la perpettna beadienscha, ca ti has samchiau à tes cartents da semper annau tras Jesum Christum Amen Amen.
 
PPN345572629_0030-0159.xml
 
Il Cudisch da Priedis 153 (f. 11a) La nossa rauba ei Christus: Quei ei ün carstiauneivel plaid, faigs sin la bara da la fich - niebla dunschella dun. Margaritha da Salis, la quala ei tillada navent da quest mund, ad ei ida tiers ilg dreg ver spus Jesum Christum, ent ilg ver ruvaus enten la gliergia perpettna, dils 21 gis d' Avrill, 5 ent ilg oñ 1658. (f. 12a) … Memento Mori: Hagias grand flis da survangir ün bien num, parchei ca quell eis à chi pli nizeivels ca milli scazzis d' aur. La bunna vitta ha finn mo in bien nun statt à semper. 10 Ilg ei ilg text. Enten ils faigs dils apostels. Ent ilg 4. cap: v. 12. Ad ilg ei enten nagin auter sallit, parchei ch' ilg ei nagin auter num sutt ilg tschiel, dau als carstiauns, tras ilg qual nus stuveian vangir salfs, auter cô ilg num da Jesus. 15 (f. 12b) … Exordium. Chars fideivels enten Christo Jesu. Ilg beau apostel Paulus gi enten sia epistla ch' ell ha scritt als Hebreers, ent ils 9. Capittel vers 17, à lg' ei urdanau als carstiauns da morir ünna gada. À suenter quei ilg truvament. À ilg beau hum Syrach gi cap. 14. v. 18. quei eis la velgia ligia, carstiaun 20 ti stos morir. Parchei eis quei la velgia ligia carstiaun ti stos morir. Damai ca Deus sagir ha urdanau, à lgi carstiaun ünna gada da morir. Deus ha gieu à lgi carstiaun urdanau ünna gada da morir ent ilg paradys avant ilg fall. Suenter quei ca Deus ha scommondau da mangiar dilg pumer da la vitta, ner cunaschienscha dilg bien ad mal. Lur ha Deus 25 scommondau à schmanatchau à lgi carstiaun cun la mortt ad ha gig, Ilg qual gi ti vens à mangiar da quest frigch dilg pumer scommondau, deis ti morir da la mortt. Suenter ilg fall ha Deus sin ilg carstiaun tant sco par (f. 13a) ünna peina dilg puccau mess la mortt ad ha gig, terra eis ti ad enten terra deis ti turnar. Cuntutt er Paulus gi tiers ils Rumauns cap. 6 30 v. 12, sco ilg puccau ei tras ilg carstiaun vangieus ent ilg mund, à tras ilg puccau la mortt, aschi ei la mortt vangida sin tuts carstiauns, tras Adam ent ilg qual els han tuts faig puccau. La schieulda dilg puccau ei la mortt, a damai ca nus tuts vein faig puccau, schi ha Deus urdanau à tuts da morir d' antscheata dilg mund antraqua sin quest gi numnadameng, à lgei 35 urdanau ad ils carstiauns ünna gada da morir resalvant Enoch ad Elias. Parchei gual sco ilg solelg d' antscheatta annau, mai duos gadas ei staus eri, ner ieus anavos vi dilg firmament dilg tschiel: Numnadameng dilg temps dilg tapfer helld Josua, ad ilg temps dilg prus reg Ecceschias. Es. 38. v. 8. Aschi er della schafficiun dilg mund annau' autraquan [[antraquan]] sin quest gi, 40
 
PPN345572629_0030-0160.xml
 
154 Il Cudisch da Priedis ha sulettameng quests dus bucca santieu la mortt, mo ean vangi prei si cun chierp ad olma enten tschiel. Dad Enoch sa leg ei: dad Ellias. 2. re: cap. 2. v. 11. Morir quei eis cummin, la mortt schanegia à nagin. La mortt (f. 13b) … schanegia à nagin, ne velgs ne giuvens, ne richs ne paupers, ne 5 prus ne gottlos. La mortt mira ne sin hummens ne sin dunauns, ne sin bealtezia ne sin nieblezia, la mira ne sin daners ne sin richezia. Nus tuts stuvein morir. Ünna ansenna à muster da nossa cummina morttalitad vein nus oz tschau enten nossa dunschella beada, la quala ruvaussa uss ent ilg senger; la mortt ha bucca mirrau sin sia bealtezia, à juvantengia, la bucca 10 mirrau sin sias herrlias qualitats, la bucca mirrau sin sias grandas à herrlias vartids, la bucca mirrau sin sia aulta niebla schlatta, la bucca mirrau sin sia granda pietad à temma da Deus. Parchei? parchei ca l' hura da morir ei stada à lgi urdanada. Lein cuntutt passar pli anavant tier nies text, à considerar quels bials à trostigeivels spruchs, ilg qual qu[e]sta dunschella 15 beada enten sia malsoingia., er enten ils davos plaids traig naunavant, à con quels confermau sia cardienscha à sa conforttau, à sin quei beadameng ent ilg senger dormantada, ad à nus cun tutt dau caschun quests plaids (f. 14a) da declarar à lgi par hanur à charezia, à vus aber par edificatiun à confiertt. Eis cun tutt ilg spruch or da la bucca da soing Pieder aschia: 20 Ad ilg ei enten nagin auter sallit, parchei ch' ilg ei nagin num sutt ilg solelg dau als carstiauns tras ilg qual nus stuveian vangir salfs, auter ch' ilg num Jesus. Or da quei lein nus udir duos caussas. 1. La causa par saseza, da la quala s. Pieder plaidig. 2. A chei ell da quella plaidig. 25 Griament. Ilg grand Deus à senger, ilg qual lai sia grazia à misericorgia minchia gi lavar cun ilg solelg à vangir nova. Quell nus velgig er questa gada quella ampr(e)star à tarmetter sin nus la grazia dilg soing spirtt, ca nus da questas caussas pudeian plidar, mussar ad udir, ch' ei surveschig à laud dilg 30 sieu ault à soing num, à tiers sallit (f. 14b) à confiert da nossas olmas. Explicatiun. I. Par gl' amprim. … … La caussa parsasetza, da la quala soing Pieder quest spruch gi, eis ün num. Chei num quei seigig pudain nus antallir or dils … plaids ligi avant. Numnadameng eis quei ilg num, dilg qual soing Pieder 35 plaida da nies spindrader Christi. Quest eis aber bucca ün cummin num d' uffici sco ell ha num Emanuel Mittler I. Thim. 25. cap.: sallvader Luc. 2. v. 11. Mo quest eis ilg principal num, ün num sur tuts auters numbs. Ilg qual compelgia sia pussanza, sieu uffici à tutt ses beneficis, ilg num JESUS. Parchei à schi plaida soing Pieder à gi, quei seig à vus 40 tutt ilg pievel dad Israel faig à saver, ca quest statt tschau avant vus
 
PPN345572629_0030-0161.xml
 
Il Cudisch da Priedis 155 sauns tras ilg num da Jesus da Nazerett: cun ilg qual ell dat d' antallir, angual sco quest seig ilg principal num da Christi, aschia velgian els da nagin auter saver (f. 15a) da nagin auter pardagar, ca sullettameng da Jesu Christo, sco er Paulus gi, iau hai prieu avant mamez da saver nagutt auter denter vus ca Jesum Christum, à quel crucifichiaus. 5 Par l' autra. Chei soing Pieder plaidig da quei num? Chei plaid ell da quei num? Ell scriva tiers à quell granda vartitt à pussanza, ilg salitt perpetten, schaliog vein nus da beara sortt duns da Christo, dad ell vein nus la cunaschienscha … … … dilg sallitt, sco scriva soing Luc: cap. 11. v. 77. Enten ell vein nus la grazia da Deus, parchei ch' ell eis la supchia da la 10 grazia. Enten ell vein nus la gistia, la quala vala avant Deus, 2. cor: cap. 5. v. 21. Enten ell vein nus pardunnament dils puccaus, las qualas caussas ein herrlichs duns da Deus. Mò Petrus quel metta tuts ansemel enten quests plaids sallit: par dar d' antallir, ch' ilg num da Jesus seigig aschi ün dulsch num, ca quell ilg qual sa rentig cun üna vera cardienscha 15 vi da quell, quell vengig sagir salfs, quell seigig ün parsul mittel daus da Deus als carstiauns, ad orreifer (f. 15b) quell seigig nagin sallitt da spichiar. Cun tutt confessa Petrus anvant tutt la comminanza, ch' ilg pli grand bien ch' ilg carstiaun haigig, seigig ilg perpetten sallit. Quell aber possig nagin survangir, auter co enten Christo Jesu. A quest ei cuorttameng la declaratiun dilg text. 20 I. Doctrina. Or da quei amparnein nus; ch' ilg fundament dilg nies perpetten sallit seigig Christus, ilg magul aber da tutt cunfiertt enten la vitta ad enten la mortt seigig ilg dulsch num da Jesus. Christus ei la nossa vitta, Jesus ei ilg nies confiertt enten la mortt à tuts prigels. Petrus quell confessa tschau à gi, a lgei enten nagin auter ilg sallit, ad ei nagin 25 auter num sutt ilg solelg, dau ad ils carstiauns, tras il qual nus duveian vangir salfs, auter ch' ilg num da Jesus, Petrus quell (Quell) scriva tutt ilg sallit à confiertt à lgi num dilg senger Jesu tiers, à searra tuts auters mittels ora. Ilg successur da Moises, ilg qual ei suenter sia mortt (f. 16a) vangieus enten sieu uffici, ha spindrau ilg pievel dad Israel manau enten 30 la terra bannadida da Canaan parchieu ora quella, ha giu num Josua, quei eis ün spindrader. Quell ilg qual nus ha manau or dad Egypta dilg puccau, spindrau or d' sutt la tyrania à survetsch da Pharo dilg uffiern, quell ilg qual nus ha mannau … or tras ilg boing da la ranaschienscha, tras sieu plaid à spirtt nus renovescha à ranascha, nus mein or dilg dasiertt da quest mund 35 enten la perpettna à cœlestiala terra da Canan, quel ha num Jesus. Quei ha er num ün spindrader, quell eis quell dreg sallvader. Mò lg' eis ünna granda deferenzia denter quests dus. Josua fov ün spindrader mai dilg pievel dad Israël enten causas mundaunas. Ell ha mannau quels enten la terreina terra da Canan. 40
 
PPN345572629_0030-0162.xml
 
156 Il Cudisch da Priedis Jesus quell eis ün spindrader dilg sieu pievel rasau ora en tutt ilg mund, tuccant tiers ilg lur parpetten sallit, ad els ha ell dau la cœlestiala terra da Canan, à vult ell sez enten quella manar, à dar ad els d' ils vivents par lur hierta, à par quei eis ei vangieu dau à lgi quest num 5 (f. 16b) Jesus cun questa declaratiun, parchei ch' ell ven ilg sieu pievel à far salfs da lur puccaus. Math: 1. v. 22. Tuts ils numbs ca vengian daus à nies senger Christo enten la soinchia scartira, datten d' antallir, ca nus tras ell duveigian vangir salfs; ell ven numnaus ilg semm da la dunna, ilg qual vengig à schmacar ilg cheau de la veglia searp, parchei 10 ch' ell ha schmacau ilg cheau à lgi veglia searp, à nus turnantau la rauba cœlestiala. En ven numnaus ilg semm dad Abraham enten ilg qual vengian banadidas tuttas schlatteinas dilg mund. Ell ven numna(u)s ilg fürst da la pasch, mai ch' ell ha purtau à nus la pasch. Esa: cap. 9. v. 6. Ell ven nomnaus ilg solelg da la gistia, ilg qual nus sclarescha tiers la vitta perpettna. 15 Ell ven nomnaus ilg fürst da la vitta. Act: cap. 3. v. 15, ilg qual datt à nus bucca mai la vitta terreina à spirituala, mo er la cœlestiala, … à quels numba tuts varga ilg dulsch num da Jesus, quest num ei la nossa madaschinna, nies confiertt, nies sallit, nossa vitta. Ilg num da Jesus pò bein (f. 17a) vangir numnaus salutis perfugium asylum morttalium: Quei 20 eis: ünna camanna, agit dilg sallit, ünna spranza, à marcau friettau dils carstiauns. Mò cò fa Christus salfs sieu pievel? Enten treis guisas. 1. Cun andirar par nus: Quei eis cun sia dira passiū à mortt, quau ha ell par nus à par noss puccaus pagau à faig avunda à la gistia da Deus. 25 Tras quei nus ha ell mess en grazia cun Deus, à faig la pasch, tras quei nus ha ell spindrau da la pussanza da sattanas, à da la mortt perpettna, tras quei nus ha ell turnantau à gudingiau tutt noss scazzis à rauba persa. 2. Effectivameng … tras sieu plaid à spirtt, tras quell cassa Deus ils puccaus … or da noss cors, tras quell operesch ell enten nus la vera cardienscha, 30 la quala fa salfs. Tras quell renovesch ell nus tiers ünna nova vitta suenter la sumelgia da Deus. (f. 17b). 3. Compleinameng: Sin ilg gi adessa, cur ell ven à vangir à derscher, à lura ven ell nus schubriar da tuts puccaus, spindrar da las peinas dilg puccau, da la mortt perpettna, d' ilg uffiern, da la pussanza da 35 satannas à da tuttas malas ovras perfechiameng à compleinameng, à nus ven à dar la vitta perpettna cun ansemel tutta rauba turnantada, à tuts scazzis. Or da quest fundament scriva Petrus tutt ilg sallit tiers sullettameng à lgi senger Jesu Christi, à gi, ilg ei nagin auter ilg sallit ad ei dau 40 nagin auter num sutt ilg tschiel als carstiauns, tras ilg qual nus stuveian
 
 
Il Cudisch da Priedis 157 vangir salfs auter ca ilg num Jesus, da quell plaida Deus sez. Iau cass tes fallaments paramur da mei, à mi partraich bucca dils tes puccaus. Esa: cap. 53. v. 5. paramur dils noss puccaus ei ell plagaus, à pils noss fallaments … pichiaus, la peina statt sin ell, sin quei ca nus vessan pasch, à tras las sias plagas essan nus vangi madagai. Soing Jann ilg battiader mussa 5 cun ün dett sin nies senger Christum, à gi, mire quest ei quell tschutt da (f. 18a) Deus, ca prenda navent ilg puccau dilg mund. Ad ilg beau apostel Paulus gi, els vengian justificai tras ilg spindrament faigs enten Christo Jesu, à Ru: cap. 5. v. 10. Nus essan vangi gists tras ilg sieu saung, nus essan turnantai en grazia cun Deus tras la mortt da sieu soing filg. Petrus 10 plaida plinavant à gi, vus saveits, ca vus essas bucca spindrai cun caussas ca vargan vi, cun argient ner aur, la vossa sauna damanonza mò cun ilg custeivel saung da Christi, sco ilg tschutt senza menda à senza mackla. Enten la pallentada da soing Jañ statt ei, Christus Jesus quella fideivla pardichia ilg amparmer naschieu dils morts, ad ilg fürst dilgs regs da la 15 terra, à quell ca nus ha tanieu char, à nus ha bassau da noss puccaus, cun sieu saung à capit: 5. v. 9. Ti ei vangieus mazaus, à cun tieu saung nus has ti comprau. Cuntutt ha Petrus bein tutt serrau enten Jesu Christo ad ha gig, ilg ei enten nagin auter ilg sallit ca enten Christo Jesu. Questa doctrina dei à nus pilg amprim survir quau tiers, ca nus nagin auter salvader, 20 spindrader oder (f. 18b) mittler anqurrian ca quest Jesum, nagin auter pagament … ca enten Christo, parchei ca orreifer ell ei nagin spindrader, naginna grazia, nagin pagament, nagin sallit naginna vitta. Ils noss vaschins da messa confessan bein cun la bucca, ca quest Jesus seigig ilg sallvader à spindrader dilg mund. Mò cun ils faigs sez 25 statten ei bucca latiers, parchei ch' els mettan vi tiers à lgi spindrader Christo aung bears auters mittlers à spindraders, cun ilg qual els ilg merritar da Christi startschen (tant sco vi d' els statt) ie tutta via schbittan à schnegan. Els mettan vi tiers à nies senger Christo ilg merritar dils soings, 30 cunzunt Maria la soinchia mumma da nies senger, la quala els numnan la scala da Jacob, sin la quala ün vengig enten tschiel. Els la numnan ün pumer da la vitta, la portta dilg paradys. Els mettan à Christo à sieu meritar vi tiers ilg papa da Ruma cun sias brefs da pardun, ils prers cun lur unfrendas da la messa, la quala els numnan ün unfrenda pils 35 puccaus, dils vifs à dils morts (f. 19a). Els mettan à Christo à sieu meritar vi tiers ilg burgatieri; mussan ca las olmas dils cartents stovian enten quel compleinnameng vangir schubriadas da lur puccaus (pils quals Christus haigig bucca pagau) ont ca ellas vommian enten tschiel. Quests mi san bein esser blugiaders da las olmas, conforttaders à spindraders. 40