Festivita da Chialavaina: differenze tra le versioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Mizardellorsa (discussione | contributi)
Nessun oggetto della modifica
Mizardellorsa (discussione | contributi)
Nessun oggetto della modifica
Riga 46:
Vazerol.
</poem>
La veglia strada romana sur las planeiras — la Heide — co' l hof Vazerol
nel fuond da quella. Contadins, setters e dozzunzas ritournand dalla champagna
con fodschs e farclas as redunan e chantan:
 
*{{Testo|/1|1}}
{{Centrato|La chanzun del pur Grischun.}}
*{{Testo|/2|2}}
{{Centrato|(Chor dels homens.)}}
*{{Testo|/3|3}}
<poem>
*{{Testo|/4|4}}
Quist ais meis tet, quist ais meis lö,
Meis sez in bön e mal;
Quist meis possess, ma platt' e fö
Con liber dret egual.
 
chant partan allura ils mess solenamaing per chasa.)
Ils chastellans chi han rubà
Dal pur (paur) la libertà,
Cognoschan uossa il podair
Del Rhätier grittantà.
Plüs tuors, fortezzas e chastels
Sun ars e demolids,
E' ls grands tirans con lur trabants
Con spredsch da qui bandids.
Al chastellan da Schams Caldar
Ha insalà il past,
Ed al furfant da Guardaval
L' atschal da Chamo-as-ch. … …
Ils malprüvads sun derocads
E liber viv' il pur,
Stant liber pür ais quel chi sà
Sa libertà chürar.
</poem>
{{Centrato|Las dozzunzas.}}
{{Centrato|(Chor da damas.)}}
<poem>
Bain savai nos champ d' avaina?
Sot quel god in sponda,
Lö cha' ls tschiervis stan; …
Less vegls pins reparan
Tot noschs vents chi van,
E' l respir dels collers
Progredir quel fan,
Cha pro' l tschuncar clingia
Con juhè la farcla.
</poem>
{{Centrato|Choros reunids.}}
<poem>
In tots pajais sun hoz tumults e guerras,
Usche cha' l vegl mond trembla in noss dids.
'Na nova schlatta rompa las chadainas,
'Na sort dels pövels ais vicin'; que sgrizch'
In nots … d' orizzi tras s-chürdüm … e vent
Il gübel glorius dad ün nov temp.
</poem>
Durante il chantar auda ün as avicinar il Glun glun — las brunsinas
dels chavallers. Üna granda fila da trais stabs passa davant il palco sü e
tras la rampas; pro ogni stab ais il prüm chavagl pompusamaing guarni. Que
sun ils chavallers da Malix, Avers e Schanfig. A quists seguan merchadants
con oter pövel a pee, ingio sun Grischuns, chi retuornan da pajais eisters, ils
quals plain d' algrezcha salüdan con resentimaint lur terra paterna. Ils paurs
del lö retschaivan las filas (la cortea) con applaus e reverenzia.
 
{{Centrato|Ün contnadin.}}
<poem>
Guardai, qui vegnan uoss' ils chavallers!
(Tots spordschen il man als beneventar)
D' inuonder nan, amis? D' inuonder nan?
Füt bun quist vos viadi?
Il prüm chavaller.
Schi Diou lodà!
Il segond chavaller.
Da Valtellina nan!
Peter, il chavaller.
Ün vaira bun
Viadi, sulet sü' l Septimer ans ha
Il vent ün pa ustrids; dal rest sun hoz
Noss pass fich sgürs, in möd cha' ls chavallers
E merchadants pon libramaing passar.
Tot oter era que, cur noss buns vegls
Da Rheinvald, Avers e Surset, a pro
Sgürar noss pass alpins, stoveivan far
Qua allianza.
Il contadin.
Nus uossa havain pasch;
Pero sün nos confins imnatscha spert
Ün temporal; ün vezza seis straglüsch
E chalavernas di per di daplü.
Nus v' zain quant greiv chi vain l' inter Partenz
Squitschà dal duca Sigismund — a pro
Sforzar sot seis domini —; usche cha quels.
Per as sustgnair, tramettan hoz lur mess
Sün la diet' a Vazerol, per gnir
Unids co' ls oters della Rhätia sot ün
Liam, sco frars confederats.
Peter.
Quist pür
Ais dret! Ün sto in quist temp crüj s' unir,
Per non ris-char … da gnir terrà dal vent
E dal trabaigl, siand noss confinants
Sun grobs e prepotents. A Sondrio 'ns füt
Serrada gio la strada da cavalliers
Furfants, chi qua bavand e fand tumult,
As glorievan, dschand, ch' els gessan a
Tiran, per surcrodar Puschlav.
Ün pastur.
(Gübland e sventoland il chapè.)
Juhè!
Ils mess da lia Grischa vegnen uoss',
Eu ils he viss a gnir da Myras sü,
Plüs respettabels vegls, sur less giargiats
Spelmus da gira testa, e ston rivar.
Peter.
Ma nus non ans podain retgnair plü löng;
Gnit nan qui tots per tour amo ün schluc
Our dal trinchet, ün schluc da chavaller,
Siand stovain partir —; ne vaira ch' el
Ais bun —? … Nus giain infin nel Muntafun,
E scha per cass la guerra ans clamess
Con noss chavals, schi pür crajai, … cha quels
Subit savessan svessa tour la vi'
A rituornar. Stat bain!
Il contadin.
Istessamaing
Stat bain eir vus, a Diou!
Peter
A nos cumgià
V' lain intonar il chant del chavaller.
Chor.
(Ils contadins chantan e' ls chavallers nel principi con els, allura partan.)
Glun glun, ais il rebomb del stab,
Cur passa la muntagn' e' l god;
Caspar Bardola
Sün strada cognita giain our,
Per non fermar … ninglur, ninglur
Da plü co mezz' uretta.
Glun glun.
Glun glun, la solita chanzun
Chi nus separa da contin.
Oh donzellina, quant gugent
Restess pro tai per passatemp
Amo 'na mezz' uretta.
Glun glun.
Glun glun, halloh tü vegl giuvnot,
Chi gia tant anns esch idt co' l stab;
Ma' l bun Veltliner tegn' in pee
Bavand, chantand, Glun glun usche,
Pro ogni mezz' uretta.
(Ils contadins as separan da differentas varts. Ils mess dellas trais Lias
arrivan con lur banderas splajadas accompagnads dals portadurs dellas insegnas,
stemmas o wapnas.)
L' abbat da Disentis.
Nel nom da Diou, la soincha trinitad,
Nus eschan, qua Signurs in Rhätia gnünds qui
Sco' ls mess da noss comüns a Vazerol,
Per far l' eterna … Lia dellas lias.
Qui sü' l confin dels trais pajais volain
Nus hoz trattar e stabilir ün soinch
Liam, chi lia nus e noss infants
Per saimper inavant sco frars insembel —.
Qui v' lain nus hoz plantar il vaira bös-ch …
Da libertà, sot qual l' inter pajais
Con seis infants, basà sün dret e sün …
Raschun, eir possa gnir protect e bain
Defais. Dün temp, stimads amis, ingio
Jn nossas valls regneva l' arbitrezz'
Jncunter ot e bass, cha svess tractads
Convgnüds e scripturads con firma e
Sagè non gnivan … resguardads, motiv
Feroces rotschas tantas già, guidads
Da cavalliers furfants rumpevan aint
Spögliand e profanand in noss pajais
In möd horrend. Qua s' han raspads noss baps
Insembel co' ls Signuors da nossas valls
A Truns sot less aschèr e han conclüd,
As dand il man da fideltà, per as
Salvar, la lia Grischa, chi tot hoz
Firmà e scripturà, sco l' act solen
D' ün güramaint prestà, sün bergiamin
Ais avant man.
Il Mastral da Valrhein. …
Nus eir havain sustgnü
Noss drets hertads, chi dals Signurs da Vaz
A noss babuns, qua colonats tudais-chs, …
Als füt concess; e colliads con Schams
E val da Safien havain nus combattü
Incunter plüs Signurs e chastellans
E fat valair. …
Ils homens libers da Laax.
Nus eschan cognoschuds
Sco homens libers.
Il podestà da Bregaglia.
Eir nus gnin nominads
Ils libers Bergagliots e stain superbs
Sün nossa glorg' e nos vegl nom.
Il rapresentand d' Oeng. otta.
Sagè
In propria ais il dret da nossa val.
Il capo cittadin da Cuoira.
Con drets superiurs documentà
Füt Cuoira, qua citta imperiala,
Dal regno svess scro dals imperaturs;
La quala co' l chapitel cathedral
E con ils homens da Chadè fingia …
Avant ün secul ha salvà dieta;
As colliand … con quels a pro
Sustegn da tottas libertads e drets
Antics. A quaista prüma lia, cha
Noss cuolms han cognoschü, füt dat il nom
Solen: La lia da Chadè.
Il landamma da Davos.
Non fain minima part in quista gara,
Siand nus ils ultims dels ündesch noss
Districts, chi con pissers fain part a Lur
Cussagl. Domini eister vieplü
As fa valair sur tot la val Partenz;
Usche cha quasi ans chattain vendüds
U avilids dall' ingordigia e
L' avidità davo conquist da terra
Dèl duca Sigismund. Perque spettain,
Cha vus nel bsögn ans vögliat qui güdar.
Il mess … dell' Oeng. bassa.
In bassa Oengiadin' e Valmüstair,
Sco pür in Chalavaina sot ans fa
La chasa d' Austria plüs pretaisas, chi
Non sun in dret, ne main han existü;
Sco dazzis, gods, minieras e confins,
Impostas, chatscha, pes-cha, … schi daffat
Eir las bachettas da noss güdischs; usche
Cha la cuvaida non finischa plü,
E' ns fa pisser, cha quist seis tour a man
A nossa val sgür port' ün nosch success.
Landolfo da Puschlav.
(Supplichand.)
Con ögls bagnads sül majestus Bernina
Guardain nus da Puschlav, qua supplichand
Da vus ün' assistenza nel defich.
Il duca da Milan, less prepotent —
Forni con forza plü major' ans vol
Sdrapar noss' isolada val davent
Da vus, davent del vegl liam con Rhätia.
Oh schi güdans, fidels confederats!
Il bsögn ais grand e grand ais il contuorbel.
Da chi podain nus qui spettar ajüd?
Il capo cittadin da Cuoira.
(Fichand sia spada nel terrain.)
Qual ün, chi dallas Lias qui domand'
Ajüd, basà sün dret e sün raschun
Non dess passar davent plü malcontaint.
In üna — Lia — reunida hoz gürain
Las Lias, per ans proteger in noss drets,
Sco per chürar sgürezz' e strada libra.
Vivand fra nus in pasch, sco buns fidels
Vaschins, il che que tot impromettain
Sco homens da salvar!
Tots.
Il che que tot
Impromettain sco homens da salvar!
Il landamma da Davos.
In guerr' incunter inimis, tant vegls
Sco novs con tot possibla forza da' ns
Assister; sco pür mettand la vit' in pegn
Per ogni debel inter nos confins
Il qual per as defender füss our d' cas.
L' abbat da Disentis.
(As post' avant las filas, insembel con il capo cittadin da Cuoira e' l
Landamma dellas ündesch drettüras. Las banderas as inclinan.)
(Disch con vusch sonora):
Dozzai vos mans pro soinch il güramaint,
Qual vöglia Diou nus possan eir complir.
Tots.
(Güran con daita stendüda).
Fidels confederats volain nus esser e
Restar per saimper inavant; fintant
Las valls romuran e la pizz' exista
Nus ans güdar volain con fats e con
Honur, con raba e cussagl, con sang,
Con forza, vitas, glioud e con pajais.
Quist tot gürain nus hoz in vist' a Diou!
L' abbat da Disentis.
(allura exclama.)
Ün güramaint dals paurs con lur signurs
Non' s rompa plü, ma rest' etern in flur.
(Las banderas s' adozzan, ils mess fan sclingiar lur armas, la musica
suna la Himna patriotica Rhätica „Sot il ascher a Truns“ quala chanzun vain
allura chantada da tots):
Gl' ischi a Trun.
A Trun sut igl ischi Affons nus denter gripps,
Nos babs ein sa rimnai, Nutri figls ellas Vals,
Da cor ein els uni, Naschi entuorn ils pizz —
Cun forza tutts armai. Lein esser nus vasalls?
Lur clom ha ramurau. Tgi metta nus sut tetg
Las tuors sfraccadas en, En nossa paupradat?
Tiranns han emprovau, Tgi dat a nus nies dretg?
Co' ls Grischs … fan truvamen! … Mo valarusàdat! …
Nies ferm e liber maun
Mo alla libertad!
Nies cor, nies liber saung
A la fraternitad!
Gni sut gl' ischi Grischuns! …
Nos babs lein honorar,
Da forza cun canzuns
La Ligia Grisch' alzar!
(Fini il chant partan allura ils mess solenamaing per chasa.)