Pagina:Vico - Autobiografia, carteggio e poesie varie, 1929 - BEIC 1962407.djvu/162

strato che la divisione della giustizia in aritmetica e geometrica non è adequata, come anche la commutativa e la distributiva (*>.

Non tutti i romani hanno fatto attenzione alla litteratura eroica che dice l’autore; ma solamente gli stoici, che si divertivano con questi giuochi di parole W.

Quello che dice l’autore dell’uso della lingua eroica è una bella osservazione, che si trova fondata in molti passi dell’istoria; perché anche fra i tedeschi i sacerdoti soli intendevano «litterarum secreta», come dice Tacito; e i leggisti dei romani antichi hanno avuto certi caratteri e certe formole per loro, che gli altri non intendevano ( 3 ).

In questa e in molte aitre cose mi piace lo spirito e l’erudizione dell’autore; ma io spero che il libro stesso spiegherá la sua mente in molte cose che la brevitá di questo disegno rende scure.

Mi raccomando al suo solito favore e le bacio affettuosamente le mani.

Roma, 31 di agosto 1720.

(1) Vindicatur libro I, capite I, de duplici societate seu potius communione rerum, cura decem sequentibus, et capite lx, de duplici societate personarura sive rectius hominutn, usque ad caput lxxxvjii [V.].

(a) Huic obiectioni satisSt libro i, capite CLxvin, de characteribus heroicis, capite ci-ix, de lingua lieroica, capite clxx, de etymis heroicis; et libro n, parte it ferme universa [V.].

(3) Rem acu, ut aiunt, tetigit clarus vir, quum et argumentum de lingua heroica probavit maxime et ab ea arcanas romanorum iurisconsuitorum formulas trahere originem censuit; nam lingua heroica mihi caput fuit unde arcatiam roraanam iurisprudentiam accersiví. Et gratissimus est Taciti locus de literarum secretis inter Germanos; ut cum hac antiquissima quoque natione, praeter chaldaeos, aegyptios, hebraeos, graecos, druidas, ultintos usque scytas ac aetiiiopes et dissociatos sinenses, qui etiam nunc hanc heroicara iiteraturam custodiunt, atque adeo cum primis gentibus omnibus in hunc heroicum morem convenisse romanos constet. Et ab hac lingua heroica potissimum ubique terrarum primum clientclas, deinde regna heroica sive antiquissima regna optimatium, quorum propria nota est apud ordineni custodia legum provenisse confecimus. Ut de hac lingua, de bis rcgnis, qua ratione lyratn Apollinis, Mercuri i, Orphei, Atnphionis, Lyni exposuimus, accipienda illa sit poetarum locutio, qu i lex «lyra regnorum» vocata est; et ex hoc regnorum genere romanum fuisse probavimus, quod in libertatem mutatum, hanc optimatium mixturam retinuit, ut, si non amplius ordo leges, actionum formulas saltem iurisconsulti principio omnes patricii haberent arcanas [V.].