Pagina:Vico - Autobiografia, carteggio e poesie varie, 1929 - BEIC 1962407.djvu/153

ardor fateri cogit. Breviter me expediam. Tecum alloquor: sapientibus indicasse sat est.

Pp. 75 . 78, 84. — Primaevos iurisperitos patritios tantummodo fuisse asseris; ex quo a te posito principio, tanquam ro manae reipublicae arcano, plura et quidem acutissima dedu cis. At hoc non ita certum. Designatis chronologice temporibus evincam.

Primi ab Urbe condita legislatores reges illi septem fuere, qui prò libito imperitarunt ad annum usque U. C. 245 [A. N. Chr. vulg. 509] h), quo Tarquinius Superbus eiectus est.

Eo anno et sequentibus praetores (consules postea nuncupati) senatusque, populo quasi spreto, leges condidere, rogantium plerumque nomina praeseferentes, Iuniam, Valeriam, Horatiam, Duiliam, Aeliam, Corneliain, Iciliam, etc. Plebs, ut a patriciorum potentia liberaretur, tribunos plebis prirnos creavit L. Sicinium, L. lunium, consulibus Sp. Cassio II, Postumo Cominio II, U. C. 261 [A. N. Chr. 493], et aediles plebis eodem tempore aut paulo post. Ex quo coepere clarius distinctiones inter patricias familias, quae a quaestura ad consulatum initio transibant, et plebeias, quae tribunatum et aedilitatem plebis exercebant. Tertiam speciem postinodum familiae mixtae constituerunt; illae nempe, quae cognominibus agnoscebantur, patritiaene an plebeiae essent. Exempli gratia, Atilii Longi patritii, Atilii Bulbi, Calatini, Reguli, Serrani, omnes plebei; familia Lucretia in Tricipitinis patricia, in Trionibus plebeia. Ex quibus concludendum est haberi primis temporibus prò regula: ut familias (et ex eis iurisconsultos) patricias plebeiasve distinguamus ex tribunatu aut aedilitate plebis gestis censere. Etenim neque senatores plebeios ad ea munera admiserunt, notante Valerio Maximo et Gellio, tanta fuit plebeiorum cum patriciis aemulatio. Novae autem, quae postea magistratibus clarae factae sunt, omnes plebeiae; curulibus vero honoratae, illustriores habitae.

(1) Questi e i seguenti ragguagli all’era cristiana sono glosse aggiunte in margine all’edizione originale [Ed.].