Pagina:Vico, Giambattista – Il diritto universale, Vol. II, 1936 – BEIC 1961223.djvu/81

CAPUT VI

DE ALTERA LIBERTATIS PARTE: TUTELA

Tutela quid? — Tutela imperium cum homine natum.

[i] De tutela superest ut dicamus. Eam definivimus libertatem tuendi per vim se et sua1, sive est naturale imperium cum homine natum, quo qui iniustum aggressorem ob sui suarumve rerum tutelam occidit, si aliter tueri nequeat, iure superioris occidit2.

«Virtus» cur primum corporis? cur deinde animi dicta? —
Actiones, accusationes: tutelae species.

[2J Ab ea vi «virtus» principio appellata, quae viribus corporis alienae vi illatae obsisteret eamque superaret: sed, latis postea legibus, a vi corporis ad vim animi translata est, et vis ad suam naturam concessit, estque ius sua vindicandi aut ulciscendi in iudicio. Et in iudicio privato dicitur «actio», «accusatio» in publico: nam utraque est iuris nostri legibus praeformata tutela3, dum formulae vigebant; at, postquam viguit ius naturale philosophorum, et iuris nostri tutela a ratione dictata.

Unde genita libertas civilis? dominium vere civile, quod vulgo «eminens» dicunt? imperium civile seu summum? auctoritas civilis? — Auctoritas civilis est vulgi philosophia.

[3] In rerumpublicarum autem fundatione, ut diximus libro superiore4, ex libertatibus singulorum libertas civilis extitit,

  1. Libro superiore, cap. XXII [corr.: LXXII].
  2. Ibidem, cap. XCIX.
  3. Ibidem, cap. CXXI.
  4. Ibidem, cap. CVIII.