Pagina:Vico, Giambattista – Il diritto universale, Vol. II, 1936 – BEIC 1961223.djvu/76

334 pars posterior - caput v

humanum perderent — introducta in rebus soli divisione, «meum» et «tuum» genuere commercia, quibus diximus humanitatem celebrari.

Vocabuli «proprietas» metaphorae.

[10] Sed non protinus proprietas ad res soli translata est, sed sensim per gradus, quos ex ipsa rerum natura mox narrabimus, eo processit.

Prima: frugum solo divisarum — Fructuum perceptio,
prima in terris nata occupatio, iure naturali, non gentium introducta.

[11] Principio enim proprietas alienata est ad fruges opera nostra a solo divisas, quum primi homines terrae fructus perceptione fecere proprios: quae est prima species occupationis in terris nata, et primus omnium modus distinguendi dominii, iure naturali introductus. «Distinguendi», inquam, dominii, non acquirendi; «iure naturali», non gentium: quia ea occupatio rerum fruendarum ante gentes fundatas a singulis hominibus occoepit, et facta est iure dominii, cum ipso homine nati, ac proinde «dominii universalis» quod Grotius appellat. Quare dominium non peperit, sed distinxit.

Libertas ut naturaliter celebrata?

[12] Atque hac in re non tam naturalis ratio quam et summa copia rerum et summa raritas hominum faciebat ut modesti et commodi homines tantum de medio sumerent quantum satis; et ita natura ipsa celebrabant libertatem, quae ibi viget, ubi homines communibus bonis modeste utuntur.

«Frugi homines» unde dicti? —
«Frugalitas» romanis pro omni virtute.

[13] Hinc postea «frugi» homines parci, et ipsa moderatio «frugalitas» dicta est1. Quo vocabulo romani, Ciceronis

  1. Vide Notas, 13 [postilla marginale].