Pagina:Vico, Giambattista – Il diritto universale, Vol. I, 1936 – BEIC 1960672.djvu/266

256 capita ccixi-ccxx

CAPUT CCXIX

IURA PRO HUMANAE VITAE CORRUPTAE ORDINE NATA

Cur primas in terris effrenis libido? deinde violentia? tum phantasiae
et ingenii vis? demum ratio? — Mira iuris naturalis historia.

Et in eo quoque divinae providentiae ordo est cum admiratione suspiciendus: quod, ut pueri omnia libidine eligunt et violentia exequuntur, adolescentes phantasia plurimum pollent, viri ratione puriore, senes solida prudentia res censent — genus humanum, originis vicio infirmum, solitarium et egentissimum, oportuit primum effreni libertate facile crescere; deinde phantasia et ingenio necessaria, utilia, iucunda vitae invenire, quod seculum vere poetarum fuit et, brevi, omnium ferme rerum inventiones terrarum orbi commodavit, quae ad civilem vitam beate agendam usu ipso gentium probatae sunt; demum ratione sapientiam excolere, quo seculo philosophi humanae vitae officia edocuere, — ita ius naturale primum lege iustae, ut ita dicam, libidinis iustaeque violentine ortum, deinde quibusdam iustae violentine fabulis inductum, tandem ratione aperta et generosa ventate totum perfectum extaret(1).

CAPUT CCXX

PER IURIS FABULAS VITAE VERUM EXCUSSUM

Et per fabulas, quas primi optimi ipsi sibi finxerunt — caelum fulminibus loqui, avium volatibus nuere, unde Dei voluntas «numen» dieta, — nefariae libidini multitudinis impiae obviam itum; deinde violentine imitamentis ius civile commune ortum et ius optimum fabulis inductum est — ius quiritium iuris optimi simulacrum, ius praetorium iuris quiritium imitatio fuit: — per has omnes, inquam, fabulas iuris, veritas naturae intecta prodiret tandem in usus christianae religionis.