Pagina:Vico, Giambattista – Il diritto universale, Vol. I, 1936 – BEIC 1960672.djvu/162

152 caput clii

Ubi plures summi, uni vel per vices vel per subiectas partes.

[3] Quare, si plures summi, vel per vices uni, uti consules romani in iisdem provinciis administrandis, vel per subiectas imperii partes uni, uti triumviri reipublicae ordinandae caussa, qui, quum regnare quisque summo imperio voluere, Augustus sibi Occidentem, Orientem Antonius, Lepidus Africani regenda sumpsere; et, imperio romano per Constantinum Magnum in Orientis et Occidentis partes diviso, successores unius imperii romani imperatores fuere.

In unaquaque republica libertas civilis vivit —
Unaquaeque tuetur ordinem.

[4] In unaquaque republica libertas civilis, quam supra definivimus1, celebratur, ut praemia, poenae, honores, onera dignis mandentur. Ut in optimatium republica Romulus consilium publicum e patriciis quidem, ut narrant, composuit, sed in iis aetatem et prudentiam spectavit, unde «senatus» dictus. Et Moschus, Turca, Tartarus, in illa infinita dominatione, ut plurimum spectatos prudentia et virtute cives ad imperia et magistratus provehunt. Vel in ipsa populari republica census, a quo potissimum constituitur, ordines dividit et dat honores; quod, ut paupertas suadet turpia, ita opes aspirant honestati. Et unaquaeque ordinem tuetur, quo semper meliores accedant ad optimos.

CAPUT CLII

DE ORDINIBUS

Ordo triplex — Ordo naturalis, qui vero constat et a Deo est — Forma
rerumpublicarum aeterna — Definitur — Quo inchoatae respublicae.

[1] Sed argumentum, respublicas omnes a Deo esse, illud aliud invictum se offert: quod ordo naturalis sit anima cuiusque reipublicae. Principio enim definivimus verum esse quod

  1. Cap. CVIII, § «Libertas» [3].