Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, I.djvu/813

784 P. Baseli Berther ch' in miradur havessi saviu far in entir di mir cun tal mignuc! — Plinavon savein nus concluder, ch' il caschiel vegnevi da gliez temps salvaus si en tschallers entochen descargar dad alp. Ton sco nus savein, vegneva il caschiel de quellas duas alps salvaus si a Rueras en quellas truaischs sper 5 la casa de Giachen Antoni Venzin, en quella de frars Cavegn en lu en il grond tschaller della casa nua che Duri Riedi stat, che ha aunc ussa ina porta dubla. La rauba vegneva purtada sin bast ord las duas alps e zvar Valgiuf vegneva dil maun de Giuf, Val da Sudada giu. Ils cavals, ch' in duvrava leutier stuevan haver si in bucseigl, ina specia de bucri. — Depresent 10 va ussa mintga pur sez ella alp a chischar e meina ne porta lu sia rauba immediat a casa e regulescha en siu tschaller. Signuns han ins negins pli. Biars vegnan a sesmirvigliar sur tal cundrez, mo nus savein dir, che mintga caussa ha duas vards e ch' in hagi pli daditg era giu signuns en Tujetsch. Tgei ei seigi meglier lein nus schar dad in maun e 15 mo far la damonda: Savess Tujetsch buca haver pli gronda rendita ord il latg de tontas vaccas e cauras in entir onn ora? … Quasi tut piaun e caschiel vegn consummaus ella vall sezza. Cun star ensemen, silmeins ina alp cun cauras e vaccas, caschar grass e regular endretg, dess quei in famus product, … ch' era gronds signurs schassen plischer; il transport fuss aunc buca 20 schi lunsch entochen Göschenen. Per tal intent savess ins schar liber ina alp e mintga pur podess metter en quella ina ne duas vaccas e far aschia ina emprova. Denter biaras ideas ei quei era ina, e nus lein tuttavia buca haver detg, che quei seigi la megliera. Il secund document en caussas de quellas duas alps ei de 1804. En 25 quel vegn ei determinau, ch' ils personavels hagien de dar mintg' onn sco tscheins, avon che parter la rauba 600 crenas caschiel grass (wärschaften fetten Käs). Ariguard il pesar ora valan las medemas reglas sco sura. Cheu encunter seobligescha la claustra de surschar las alps vinavon ed en cas de midadas hagien ils de Tujetsch adual adina gl' emprem dretg. Suttascrets 30 ein en quella scartira, ch' ei puspei concepida en lungatg tudestg, da vard la claustra: Anselmus, avat, P. Basilius Veith, decan. Da part della vischnaunca ils gieraus: Christian Jos. Wenzin, Thomas Josephus Beer e Ulrich Wenzin. Da quei temps datescha probablamein era igl usit della claustra de 35 retrer enstagl il caschiel en natura il daner persuenter e zvar 18 Rizers la crena 1). Ei steva denton liber alla claustra. Ils davos onns vegneva ei adina pagau ora en daner e zvar il di de s. Martin dal statthalter della vischnaunca. Gl' onn 1861 ei vegniu fatg la convenziun, nua che Tujetsch seobligescha 40 de pagar giu il tscheins fier dellas alps Val e Valgiuf, consistent en 1) ¾ crena = 1 [£]; 6 Rizers == 17 cts.