Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, I.djvu/791

762 Giachen Caspar Muoth „O mumma romontscha! Ti mumma carina! Nus 'lein tia tschontscha salvar per adina!“ Il Segner descenda contents dalla buora E va compognaus dals subdits ella tuora, 1315 Per far ina fiasta cul pievel fideivel, Cul pievel sincer e d' in spert raschuneivel. — De Fries, la sabientscha cun sias cambrolas, Banduna la plazza, sgartont las tarscholas, Gilli de Moos, che festgina suenter 1320 Cun prescha schi gronda, de rumper il venter, — E gleiti svaneschan quels umens capavels De crutschs e rampins — sut la crappa dils giavels. Ils dialects raetoromontschs (Nach Annales VIII, p. 9 ff.) Sin il vast territori digl affluvi dil Rein superiur e dil Danubi cunicular (la Donau), tochen tier la confluenza de quest cun igl Oenus (Inn) alpester sper Passau, pia enteifer il territori della Raezia antica e dellas parts confinontas della Helvetia, … existevan suenter l' invasiun giermana 5 medemamein differentas, tscheu e leu numerusas restanzas de provinzials latins cun lur dialects dil latin vulgar. Tscheu e leu ha quel malgrad la vischinonza de colonias tudescas podiu semantener aunc divers tschentaners. 614 — 700 veng tier differentas caschuns allegau ina populaziun romana, p. e. ad Arbon (C. Thurgau) ed a Bregenz, aunc el XI. e XII. secul, 10 en la anteriura provinzia de Noricum sper Salzburg (Juvavum), nua che ils descendents dils Romans e buca sco tier ils nus Tudescs vegnan numnai il Walsers q. e. ils Walchs, Wallachs (ils Galls, die Welschen) = ils Romontschs. Perfin ina carta geografica dil XII. secul presenta eunc in vast territori 15 sin la spunda septentrionala dellas Alps, denter la Bavaria e la Suevia en, cul num Curvalia q. e. la tiara romontscha de Cuera. Mo la preponderonza politica e soziala dils colonists giermans en l' Alamannia e la Bavaria ha cheu pleun a pleun absolutamein giermanisau las spargliadas restanzas dils colonists romans. Da lur anteriura existenza 20 dattan denton aunc presentamein perdetga ina quantitat de nums locals, nums de vitgs, de culms, alps, valls, de funds e cultiras e las restanzas romanas contenidas els dialects tudescs existents. La filologica historica e comparativa moderna ha denton constatau in caracter de parentela linguistica denter tuttas questas restanzas culs actuals 25 dialects raetoromontschs el Grischun ed el Tirol e Friaul e numna perquei tuts quels dialects il „Raetoromontsch“, … … … perquei ch' els sepresentan principalmein sin il vegl territori della Raetia antica e sedisti[n]guan substanzialmein dals auters dialects latins vulgars dell' Italia e della Gallia.