Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, I.djvu/726

Guder e schar guder, quei fa plascher 697 sesezzas culla svilupaziun corporala. Ils pedagogs ded oz il di ein vegni silla idea d' elevar il spért cun miezs d' instrucziun, senza pli lunsch tener quen dils ons. Ei gliei bucca avunda, ch' ils affons vegnien de 6 e 7 ons condemnai alla scola e leu murtirai e tribulai circa 6 uras a di, mobein domonda la disciplina beinduras eunc, che la buobanaglia setegni bucca si 5 sin vias e plazzas, fetschi bucca ses termagls ella neiv, fetschi bucca enconoschienscha … cul glatsch e cullas scarsolas incommodeschi buc autra glieut cun dar plattas, dar il botsch, dar mazza cucla, dar heigels, e cun tons auters divertiments, artai filialmein da lur pardavons. Sco tats e tattas deien buobs e buobas ir per ina via vi, senza seglir 10 ne dretg ne seniester, cul tgau a bas e surtut senza paterlar e cantar. Las reglas che vegnan prescrettas alla buobanaglia, fan ins naturalmein era valer visavi alla giuventetgna carschida. Fa ella ses spass e solaz, sche vegn ella taxada de lischada, va ella tgeuamein per sias vias, sche passa ella per de buna fei. Seglir suenter ina trumbla ne harmonia, ne cunzun 15 suenter ina gigia, dieunuardi! de quellas praticas diabolicas van encunter la morala. Veh als gieniturs, che duessan segagliardar de lubir da quella sort divertiments, ne tuttavia de semetter en cun giuvens da far biala stiva, sco nos paupers vegls havevan per moda de far en lur simpladat. Surtut far economia cul temps, esser de quittau, gidar a patertgar, 20 luvrar e fadiar — quei ei il tenor dils priedis, che vegnan di per di fatgs si pils giuvens. Aschi lunsch sco la pusseivladat lubescha, ei la disciplina tiella scola cantonala eunc pli stretga. Quei rector e professor ch' ei il pli inventivs en reglas disciplinaras, quel triumfescha. Dat inaga in caput blau in schul ne in griu, sil fletg dattan 10 tgappers sissu e damondan execuziun. 25 Vargentadas las 7 — 9 uras a di en scola, empleni sco tonta beglia cun materias de tutta sort, duessan ei lu silla sera eunc far exercezis gimnastics per aquistar igl equiliber denter tgierp ed olma. Far enqual excursiun, schar producir enqual cant, menar si enqual combat gueril viadò ella neiv, insumma dar caschun de guder noblamein ils plaschers giuvenils — tier 30 tut quei meunca il temps. Con lunsch dei quella mania scolara portar? Nua vegnin nus cun bandischar la glisch dil humor e della hilaritad, cun accellerar la svilupaziun dil spért cul caul dellas scolas e far quei sin veseivel don e quost della prosperitad corporala? Nua havein nus la consolaziun … de ver quella pleinezzia d' aveinas, quella elasticitad de musculatura 35 … e la frestgira de fantasia, che componescha il ritratt de sburflonta giuvenezza. — Schular sin la disciplina, che lai mai seglir sur ina seif ne sur in foss, che lai mai disturbar la quietezza della notg, mai sbargattar sulla lingia de confins, mai sfraccar ensemen claus, camons e casets. Giuvens de giuven ston far, 40 Autramein umens nun san daventar. Per finir il maletg havessan nus eunc de schar passar en revista ils students dellas scolas aultas. Avon temps sedistinguevan ei tras simpladat,