Pagina:Commedia - Inferno (Lana).djvu/93

— 89 — Scilicet Carmen bucolicum. Elegia, Satjra, et Sententia votiva; ut etiam per Horatium patere potest in sua Poetica: sed de istis ad praesens nil dicendum est. Potest amodo patere, quommodo assig-nandum sit subjectum partis oblatse. Nani si totius operis litteraliter sumpti sic est subjectum, status animarum post mortem non contractus, sed simpliciter acceptus, manifestum est, quod hac in parte talis status est subjectus, non contractus, scilicet status animarum beatarum post mortem. Et si totius operis alleg-orice sumpti subjectum est homo, - prout morendo, et demerendo per arbitrii libertatem est justitise prajmianti, et punienti obnoxius, manifestum est, in hac parte lioc subjectum contraili: et est homo, prout obnoxius est justitise prsemianti; et sic patebit de forma partis per formam obsig-natam totius. Nam si forma tractatus in toto est triplex, in hac parte tantum est duplex, scilicet, divisio canticorum, et rliythniorum. Non ejus potest esse prò firma divisio prima: cum ista pars sit primse divisionis. Patrt etiam libri titulus; seu de libri titulo. Nam titulus totius libri est: Incipit Comcedia. Titulus autem hujus partis est: Incipit Cantica tertia Comcedia Dantis, quse dicitur Paradistos. Inquisitis his tribus, in quibus variatur pars a toto, videndum est de aliis tribus, in quibus variatio nulla est a toto. Ag-nes ig-itur totis, et partis est ille, qui dictus est, et totaliter esse videtur. Finis totius, et partis esse posset multiplex, scilicet propinquus, et remotus. 8ed omissa subtili investig-atione, dicendum est breviter, qiiod finis totius, et partis est removere viventes in hac vita de statu miserise, et perducere ad statum felicitatis. Genus philosophise, sub quo hic in toto, et parte proeeditur, est morale negotium, seu Ethica, quia non ad speculandum, sed ad opus inventum est totum, et pars. Nam si et in aliquo loco, vel passu pertractatur ad niodum speculativi negotii, hoc non est gratia speculativi negotii, sed gratia operis, quia, ut ait Philosophus in 2 Metaphjs. ad aliquid, et nunc speculantur practici aliquando. His itaque prsemissis ad axpositienem litterse secundum qviandam prselibationem accedendum est. Quod de expositione litterse, nil aliud est, quam formse operis manifestatio. Dividitur ergo ista pars, seu ista tertia Cantica, quse Paradisus dicitur, principaliter in duas partes, scilicet in Prologum, et Parteni excusativani. Pars secunda incipit ibi: Hurgit mortalibus per diversas fauces. De parte prima sciendum est, quod quamvis communi ratione posset dici exordium: proprie autem loquendo non debet dici nisi Prologus: quod Philosophus in 2 Rhetor. videtur innuerc, ubi dicit, quod proeraium t.-st in orationc rlietoricM. siVnit Pi’ologus in Poetica, et