La Bibla Tschantada

Jacobus Anthonius Vulpius

Indice:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VI.djvu cristianesimo La Bibla Tschantada Intestazione 8 agosto 2020 75% Da definire

Philomela Inhalt
Questo testo fa parte della raccolta Rätoromanische chrestomathie
Vol. VI

[p. 631 modifica]

LA BIBLA Tschantada, vertida è stampada in Lingua Rumanscha d’Ingadinna Bassa: tras cumün cuost, è lavûr, da Jacobo Antonio Vulpio et Jacobo Dorta. Stampad in SCUOL in Ingadina Bassa Tras Jacob Dorta à Vulpera, juven F. Moderatûr dalla Stamparia anno MDCLXXIX.

[f. A1] ALLAS AMPLISSIMAS E LAUDABLAS CHRI-

stianas Baselgias dals Magnifics Cumûns d' Ingadina in las Eccelsas trais Lias:

GRATIA, MISERICORDIA, E PASCH, DADIEU [DA DIEU], NOS BAP;

é da Christo Jesu, nos Segner.

AVrind il benevol, è Christian Lectûr quaist Cudesch, è chiatand ch’el ais la Sacra Bibla, vertida è stampada in la Lingua Romanscha d’Ingadina, s’pô ’l appusaivelmaing mûravgliar, è dir: Chi mâ s’ha tant inavant presümâ! Et inuonder aise dvantâ, chia quaist sanct é preciûs Thesaur ais eir in quaista Lingua, (quai chia fin al present mâ nun ais stat) manifestâ è gnü à lüm; chia scodün quel pô lêr, è da quel ardschaiver consolatiun, ed allegreza? Schi ha ’l bain da s’impissar sün quai chia ’l plü sabi dals mortals disch: † Las dispositiuns dal anim sun dal crastian: mo la resposta dalla lengua ais dal Segner. Et eir: * Il cour dal crastian delibra davart sia via: mo ’l Segner driza seis pass. Sco eir: † Blers pissamaints sun in il cour dal crastian: mo ’l cosalg dal Segner ais quel chi farà stabel. Item: *Ils pass dal Hom sun dal Segner: è co dess il crastian pudair intlêr sia via?

Cun las qualas bellas è concordantes Sentenzas Salomon muossa: Ch’in nus, & in nossa pussaunz’è forza nun saja, ne nos pleds, ne actiuns, ne presumptiuns, ne pissamaints: anzi chia quai in solidùm tuot dependa dalla püra, sapienta, è jüsta gubernatiun è dispositun da Dieu. E cuntuot ins dessen nus hümilmaing laschar solùm sün la Providenza dal Segner. Cu ’l qual consentind il bead Apostel Jacob, admonesch’el & insuorma brichia dech à Marchadants, mo à tuot, chia brich’alchiün temerariamaing s’presüma alchiüna chiausa da vart il success da sias actiuns è cosalgs, sco ch’el fuos segner è patrun da sia vita, è fortuna, è ch’in tschel nun fuos alchüna Providenza divina. Dal qual sco ammanduas sun bastantas perdüttas, [p. 632 modifica] usche ’ns amuossa quai eir sufficiaintamaing l’experienza stessa, è l’event da tuots fats.

Perche ans sun circa 20. ch’eug in fine nominâ JACOBO DORTA à VULPERA, tuot tras Providenza divina, m’ha impissâ è tût avant da drizar in pê üna Stamparia, eir cun Instanza è cosalg da meis chiar bap HENRIC DORTA à VULPERA p. m. è bod sün quai fat provisiun da Characters bain blers: Schi aise interim dvantâ chia cun mais s’ha eir intramiss il Mlo. Revd. St. JON PITSCHEN SALUZ p. m. meritissem Mnr. dalla Baselgia da Laguin, [il qual vi' avant haveiva cun grand stüdi è cuost fat stampar Genesin] & havain da compagnia drizâ la Stamparia in pê, cun proposit eir da continuar in la Stampa dalla Sacra Bibla: Mo gniand bod il cours da sia vita complì, è ch’el tras gratia ais pro Deis clamâ in tschel, haviand eir fat stampar Exodum, schi haun però al tandem seis filgs, il Revd. St. ANDREIA SALUZ, hossa deng Minister à Castris, è ’l Hon. Sr. JOANNES SALUZ, frars, per blers respets, renunciâ è surdat la Stamparia tuotta cun il Privilegi da Cumünas Terras insemel à mai qui supranominad.

Inuonder nualhura, in fine qui nominads, conferind supra tots fats inter nus, ins havain insemel conliads, è da compagnia, sco indengs è debels Instrumaints, intramiss, pigliand Deis in ajüd, veziand chia ’l desideri è voluntà da scodün eira chia quaista S. [f. A2] Ovra gniss missa in esser; mo brich in blers Cudeschs separads, mo tuot in ün Volumen, il V. è N. T. insemmel: schi gnand usche da blers recerchiads, cumbain luttand, è fand blers pissêrs è cosalgs, ins havain nus però in respet dalla santità dall’Ovra, è bramma dal pövel, servind quai in particolat alla gloria ed honûr da Deis, à promotiun da seis S. Pled, edificatiun da sia Baselgia, & al etern salüd da nossas ormas; il qual nus tuots eschen obligs da cerchar è promover, sco serviaints da Jesu Christo, è dispensaduors dals mysteris divins, laschads volvet à tour quel greif carg, in Nom dal Segner, sur da nus, ins cuffartand sün Deis ch’el veng’ans assister cun la virtüd da seis S. Spirt pro üna tal’sanct’Ovra; è cun fidelas è devotas Oratiuns l’havain nus clamâ in ajüd: il qual sc’ün bun Bap chi nun bandun’ils seis, mo ’ls ha da tuot temps cuffortads è dats ardimaint in luc bun proposit via l’ovra dal pled da sia gratia, ed impromiss sia assistenza ed ajüd: usche nun ha el via da nus eir brichia manchâ in quaist nos bun proposit da ’ns far vair l’ajüd da sia gratia, è’ ns assister cun sia divina virtüd è pussanza: tal chia nus, é scodün pudain vair è cognuoscher chia quaist tuot vain eir dalla Providenza è dispositiun dal Segner.

Essendo nus dimena antrats in l’Ær da Jesu Christi, è chia la Spia da quella bella, püra, clæra Früja ais büttad’oura, è gnüda à madüranza, [p. 633 modifica] q. a. chia ’l pür, clær è vair Pled da Dieu predgiâ in nossas Baselgias, comprais in la Sacra Bibla, chi ais la S. Scrittüra dal V. è N. T. chi ’ns mūossa üna doctrina tuott’inguala, d’ün istess tenor, senso è parair, sainz’alchüna diversità é contrarierà, segund chia quell’ins vain in nossas Baselgias tottas purtad’avant, s’affundant solùm sün Jesu Christo, il sulet Cheu, Segner è Patrun da quaist Ær divin, ins saja eir in nossa Lingua, la Sacra Bibla, dschain nus, vertida è stampada, quai ch’ella fin al present nun eira, segund ch’in autras Linguas tuottas ella s’acchiatta: cumbain chia furiûsas è stampradas auras, crudels vents, è mals dannaivels zoffels haun dat incunter, è cerchâ da straviar, impedir ed obviar ditta S. Früja, ais ella impro conservada da tuot mal è dañ, à despet dal diavel è da seis instrumaints, è tras ajüd è gratia da Deis, exaudind nossas Oratiuns, è da bleras prûsas è fidelas Ormas, s’ha al tandem obtgnü la victoria, chia tuot ais gnü ad üna buna fin: per il qual nus tots dessen aduzar il Nom dal Segner, il celebrar, aut ludar ed ingratiar: Schi pür via, gni naun tots, è tschuncâ quella Früja cun allegreza, clegiai il früt cun debit laud, è recognoscenza, percha l’ais quella vaira Manna spirituala, cun la quala vossas Ormas vegnen à gnir spisantadas, è dvantar saduollas: il Segner da quaist Ær s’nomna il Paun dalla vita & Agua viva, il qual porscha sai stess à tuot, ne serr’our’ingün, chi pür vain cun cretta ed oratiuns.

Mo l’ais aspra la minatscha chia Deis fet ünzacura allas X. slattas d’Israel, è’ ns dess datschiert comuvantar, cur el diss: *Mera, ’ls dids vegnen, ch’eug völg trametter la fam in il pajais: brichia la famm da paun, ne sait da d’agua: anzì d’udir ils pleds dal Segner. Ingio quaista dstûta fam dallas ormas piglia suramaun, qua manqua als preschunêrs *la Ledscha dalla libertà: als juvens, a il lat pür: als velgs, ils quals haun ils sens exercitads, la spaisa ferma: à quels chi chaminen in la scüreza è sumbriva dalla mort, e la lüm: als conturblads, & afflictionads, d la beadenscha: als anguschiads, il cuffort: als mal intlejentaivels, ils cosgliêrs: Our dal qual lhura nun sieugua auter ingotta, co un fig dannaivel manguel da tout cuffort in l’afflictiun, debilità dall’orma, stüzamaint dal spirt, & alla fin la mort eterna.

All’incontra quel pövel, tantr’il qual il Pled da Deis richamaing hafda, possidescha ’l plü preciûs tesaur, la plü sgüra medicina, la plü dutscha, la dretta via, è la vardà stessa. Perche usche restificha ’l S. Spirt davart il Pled da Deis: La Ledscha dal Segner ais perfetta, ella restaurescha l’orma: la testimonianza dal Segner ais d’vardà, é fa sabi ’l saimpel. Ils statûts dal Segner sun drets, ed alleigren il cour: il cumandamaint dal Segner ais pür, & illümna ’ls öls: ils jüdicis dal Segner sun d’vardà, tots à fats sun jüsts. Els sun plü desiderabels co aur, schi plü co granda [p. 634 modifica] quantità d’aur finissem: è plü dutschs co meil, schi co quel chi cula dal flidun. Chi chamina sün la via dals cumandamaints da [f. B1] Deis, quel chamina indret. Perche tias testmuongias, o Segner, sun saldas grandamaing, disch il pövel da Deis. Un juven vain à far netta sia via, sch’el s’salva segund il Pled da Deis. Un scuffortâ vain drizâ in pê, sch’el teng’adimaint ils jüdicis da Dieu, ils quals sun da saimper nan. Il smiss chiatta in quel seis il pü grand delet, è quel chi da natüra ais saimpel, pô quatras dvantar sabi pro ’l salüd. Per quella chaschun, ingual sc’ün pövel ed ün pajais, il qual vain chastigâ cun la fam dall’orma dal Pled da Deis, ais attût in ün zond miserabel stadi: usche all’incontra ün pövel & ün pajais, il qual ais provist cun la Manna spirituala, cu ’l vair Paun da tschel dalla S. Scrittüra, ha granda causa da s’allegrar in il Segner. Pro quai ais quaist quella preciûsa Perla, per la quala nus dessen vender tuot: El ais quella suletta chiausa, la quala Christ recercha da nus. Ingio dimena ’l Pled da Deis ais, qua ais Christ: ingio Christ ais, qua ais quel, in ’l qual tots ils tesaurs dalla sapienza sun zupads. Mo ingio ’l Pled da Deis nun ais: qua nun voul eir Christ havair si hafdanza. Perche co vegnen quels pövels à clamar in ajüd quel, in il qual els nun haun cret? mo schi co vegnen els à crair in quel, dal qual els nun haun udi favlar? è schi co udiran els, schi nun ais ün chi preidgia? La cretta dimena vain dall’udida, è l’udida vain tras il Pled da Dieu.

Somma la S. Scrittüra ais il plit aut é grand Bœn chia nus possen havair è possidair in quaist muond. L’ais la dretta & infallibla Guida: Una Reigla é Corda da nossa cretta è vita: Un splenduraint è clær Spejel, in il qual Deis il Segner s’appalaint’è s’muossa stess all’humana generatiun in bleras manieras: L’ais üna Scoula dalla divina Sapienza: Un Scepter regal, cu ’l qual Deis redscha sia Baselgia: Il vair Instrumaint dalla Lia, our dal qual brichia solùm tuna l’ineffabla gratia è misericordia, tras la quala Deis ins ha impromiss, ch’el vöglia esser nos Bap in Christo: mo ais eir comprais in quel nos oblig, scha nus vulain esser seis pövel: Schi ’l Pled da Deis ais quel sulet ordinâ mez, il qual il Segner nos Deis huossa ün usche lung temp, insemel cun sia granda benedictiun ha duvrâ è ’l qual el melginavant vain à duvrar fin al di dal jüdici, a raspar insemel sia Baselgia, è cun quel, sco cun üna nun fussiada spaisa dallas ormas, la conservar. Cuntot siand chia Deis quel Celestial Bap d’chasa eir à nus usche rich ed abundantamaing ha dat è cuvì quaista Spaisa dall’orma, schi havains appusaivelmaing causa da tour sü, cun ün cor recontschaint: schi nus havain da ’ns tgnair per beads, siand chia nos chiass Pardavants, ant quella usche zond necessaria Refuorma è purificatiun dalla Religiun, è dapo quella fin al present haun giavüschâ da lêr è considorar, [p. 635 modifica] quai chia nus al di d’hoz pudain qui vair, lêr, considerar è possidair, è nun haun però pudü survgnir ne havair, cioe in nossa Lingua la S. Bibla tuotta, V. e N. T. insemmel.

Laudabel cert aise, chia nus dalla salüdabla Refuorma in naun havain survivü, tras gratia da Deis, siand chia seis Pled usche richiamaing inter nus hafda, è chia ’l perscrutar la S. Scrittüra, segund il dfai avisamaint da nos Salvader, ha eir gloriusamaing chiattâ lœ in nossas Baselgias, chia quaista S. Ovra la Bibla, ais eir in nossa Lingua d’Ingadina vertida è stampada, chia scodün da juven sü, saja mascul o femma, pô quella lêr ed imprender, è di è not s’dalettar ed allegrar in la Ledscha dal Segner.

Havain dimena, in Nom da Jesu, tût avant nus la Versiun, conterind & imitend blers grands ed eccellents Theologs è Doctuors da diversas Linguas, è ’ns intramiss è presümads, tenor nossa possibiltà, da metter quella in effet cun il present Character è Stampa: sperand, chia brichia solùm il stylo da tschantschar, mo eir tuot l’Ovra, la Versiun dal Text, la separatiun dals Versets l’ün da l’auter, las somas dals Capitels, saja in tal mœd miss giù & ordinâ, ch’eir quai possa havair seis special, & evident früt ed utilità: la Soma è Compigliamaint da scodün Cudesch ais miss al introit dal Cudesch.

La scarsdà da nossa Lingua ais restaurada cun pleds Italians, cun üna declaranzetta in margine che quel pled manaja, è quatras ais nossa Lingua bain polida & adampchiada, è sarà bun intlêr.

Las Linguas Hebrea è Greca sun cuortas, ch’ün pled tenor lur natürala proprietat dâ ad intlêr plüs: è sch’ün matess per Rumansch da pled in pled sco in il Hebraic o Grec, [f. B2] chi fuoss plü greif da intlêr: havain dimena miss tantr’aint ünqual pledet, aciò chi s’possa intlêr tant plü bain. Mo per ch’ingün nu’ ns possa culpar, è dir chi saja miss pro al text, schi sun quels pleds stampads cun Bustaps plü manüds.

Havain eir miss margine bleras Concordanzas, chia sch’alchün lœ ais greif intlêr, schi cerchia in auters louhs, sco las Concordanzas t’intraguiden, schi vainst ad intlêr ün lœ our da l’auter, perche ün lö dalla Scrittüra declera l’auter. Declaranzas havain eir miss alchünas paucas in margine, od alla fin dal Capitel, super pleds o fats plü greifs.

Per Inspectûrs sur l’Ovra, dürant il temp dalla Stampa sun stats elets ils Mlte Revds. Srs. Sr. Præses Sr. Casper Salomon Bleh, Sr. Martin 35 Stupan, è Sr. Jon Martin. Ils quals cun tuots duos Vends Colloquis dallas Baselgias d’Ingadina insemel haun cun ogni possibiltà è savair, cun granda zelosia promovü è recommendâ l’Ovra in tuots fats. A servezen dalla Stampa, chi ha dürâ tsching ans havain nus tgnü l’honest & da l’art bain perit juven Sr. Nuot Simon Janet. [p. 636 modifica]

Quant à nus nun havain spargnâ cuost è fadia, ne in la Versiun, ne in la Correctiun, ne in l’Impressiun, ne in l’Ornamaint: perche quell’honûr eschen nus culpants alla S. Bibla avant auters Cudeschs in l’univers Mond, siand quaist Cudesch lönsch il plü bell, il plü sanct, il plü divin, è ’l plü salüdaivel da tots. Il qual nus dedichiain, consecrain ed offerinn à vus las Christianas Baselgias da nossa chiara Ingadina, il recumandant, è ruguand chia vus nu ’l rebüttad: perche l’ais quel Cudesch, il qual ais da Deis istess, tras seis S. Spirt inspirâ è dat aint als beads Profets, Evangelists & Apostels, è da Deis conservà da principi dal Mond in naun cunter la rabia da tots Tirans dal Mond, è da Satanas istess, chi havessen gugent squitschâ sor quel; al qual nus ruguain ch’el eir il vöglia conservar è defenter d’hoss’in via fin alla fin dal Mond. A vus dimena ’l recomendain nus, perche l’ais da Deis, per sia püra gratia è misericordia, manifestâ, dunâ, è dat à vus: da nus nun ais gnü auter ingotta co la lavûr, chia nus l’havain miss in Rumansch; è da far quai hast tü sulet dat la gratia: s’contentâ quaista vouta da quaista nossa lavûr.

Quel nos gratiûs Deis, il Bap da nos Segner Jesu Christi, ins vöglia segund sia paterna promissiun, pro quaist nos plantar è saguar, conceder è dar sia benedictiun. Perche usche tschantsch’el fig cuffortûs tras quel mysteriûs Profet Esaia: *Ingual sco la plöfgia, è la neif, vain giù da tschel, è nun tuorna sü darcheu: anzì sagua la terra, è la fa prodüre è dsermügliar: tal ch’ella dâ sem da semnar, è paun da mangiar. Usche vain ad esser meis pled chi sarà gnü or da mia bocca: el nun vain dcheu à turnar vöd pro mai: anzì vain ad operar quai ch’eug veng ad havair vulü, è vain à prosperar in quai perche eug veng à l’havair tramiss. El, nos Bap celestial, vöglia cun quaist à nus, ed á tots Christians, amatûrs dalla Scrittüra, imprastar la gratia da seis S. Spirt, chia nus seis Pled cun la requisita devotiun legen, il dret saun intler, segund la conformità dalla cretta comprenden, & usche possen landr’oura früttaivelmaing ardschaiver, quai ch’ins pô in quaista misera è privlûsa Peregrinatiun esser nüzaivel à mussar, ad arprender, à corriger, ad informar, & à cuffortar, chia nus sajen perfets, ad dataivels pro scodüna bun’ovra, è vegnen chiatats brichia solùm auditûrs, mo factûrs dalla Ledscha: ació chia nus porten da bleras sorts früts, dalla cretta, dalla charità, dall’obedienza, dalla patienza è d’autras Christianaivlas virtüds. Il Bap dalla gloria ins dett’il Spirt dalla sapienza, è dalla revelatiun in sia cognoscenza: El illümn’als öls da nos intellet, aciò chia nus sapchian qual saja la richeza da si’ hierta tantr’ils sancts. Al Raig dall’eternità, al in visibel, al suler sabi Deis, saja per quaist usche preciûs Thesaur, il Chandelêr d’aur da seis sanet, è sulet salüdaivel Pled, honûr è gloria d’eterno, Amen. Auda ’l [p. 637 modifica] ræh, o Raig dals Raigs, é Segner dals Sgnuors, da quels, als quals tü hast fat quella gratia d’esser

Teis Serviaints

Jacobus Anthonius Vulpius.

Jacobus Dorta à Vulpera. 



[p. 737] IL CVDESCH

dal

ECCLESIASTE.

QUaist ais il secund Cudesch dal sabi raig Salomon, il qual dals Grecs fuo intitulâ Ecclesiaste; cioè, Predicatûr. Mo da Salomon svess in sia propia lingua, Predicatura. Perche el introdüja in quella Sapienza divina, cun la quala el eira indotâ. Blers dals Doctuors vöglien è tegnen, chia Salamon haja scrit quaist Cudesch in sia velgdünna, sand, suot l’exaimpel d’el svess, alla fin da sia vita, dapò tantas sias prouvas, ed erruors, per üna confessiun publica, è per l’informatiun dalla Baselgia, üna solenna Preidgia, super duos puncts zuond grands, è necessaris. Inuonder il prüm tratta circa üna dumanda, In che nun consista il plü aut Bön è Bain dal cristiaun: numnadamaing, brichia in chiausas corruptiblas è vaunas da quaist muond, nâ in art è scienza: brichia in dalets dalla charn, ne in granda superbia è gloria, eir brichia in honûr, è richeza mundauna, oder in autras da quella sort chiausas externas, è temporalas: cun avisar, co chia nus dessen jüdair la raba terraina, è da quaist muond, cun debita gratitudine, ed allegreza dal cour. L’auter lhura, co ’l fidel dess, è pô sabgiamaing redscher sia vita in quaist muond, per viver in quel vantüraivelmaing, è ’l indrizar pro dretta vaira Pietà, ed observanza dals cumandamaints da Dieu, in il qual consista il salüd è beadenscha dal crastiaun. Per il qual, cun optima radschun, quaist Cudesch pô gnir ditt il Tesaur dals cumandamaints della vaira felicità, è dal plü aut bön è bain dal crastiaun.

CAP. I.

Salomon muossa chia tuot quai chi s’fa in quaist muond nun ais auter co vanità. Cuferma quai cun seis exampel.

1. ILS PLEDS DAL PREDIcatûr, filg da David, raig in Jerusalem.

2. Vanità dallas vanitads; disch il Predicatûr: vanità dallas vanitads: * ogni chiausa ais vanitâ.

3. Che profit ha ’l crastiaun da tuot sia fadia, in la quala el sa sfadaja suot il sulai? [p. 638 modifica]

4. Una età passa ed ün’autra età vain naun: è la terra reista in perpetuo.

5. Il sulai leiva eir quel, è lhura tramunt’el: è bramand, tir’el vers seis lö, ingio el dess alvar.

6. Il vent tira vers il Mezdi, è lhura va el intuorn vers il Septentrion: el va saimper circuind, è tuorna inavo pro seis circuits.

7. Tuot ils flüms cuorren in il mar, è ’l mar nun s’impla: ils flüms tuornan inavo saimper à cuorrer pro ’l lœ ingio els soulen cuorrer.

8. Ogni chiausa sa sfadaja plü co ’l crastiaun nun pô dir: l’öl nun sa sazaja mâ brichia da vair, è l’uraglia nun sa saduolla d’udir.

9. Quai † chi ais stat ais quai istess chi vain à gnir, è quai chi ais stat fat ais quai istess chi vain à s’far: è nun ais qua [p. 738] ingotta da nöf suot il sulai.

10. Aise chiaus’alchüna, dalla quala auters possan dir: Guarda quaist, il ais nöf? il ais agià stat in ils temps, chi sun stats avaunt nus.

11. Qua nun ais alchüna memoria, dallas chiausas chi sun stattas vi’ avant: usche eir nun sarà qua memoria dallas chiausas chi vegnen ad esser n’il temp avegnir, taunter quels chi vegnen à gnir davo.

12. Eug, il Predicatûr, sun stat raig sur Israel, in Jerusalem.

13. Enhai ardat meis cour à cerchiar, & ad investigar, cun sapienza, tuot quai chi s’fa suot il tschel: il qual ais üna occupatiun molesta, la quala Deis ha dat als filgs dalla glieud, per sa sfadiar in quella.

14. Eug nhai vis tuot las chiausas chi s’faun suot il sulai: è mera, tuot quai ais vanità, è turmaint da spirt.

15. Las chiausas tortas nun s’poun drizar, è’ ls defets nun s’poun nombrar.

16. Eug tschantschava in meis cour, dschant: Mera, † eug sun ingrandi, è creschü in sapienza, plü co tuots quels chi sun stats avaunt mai sur Jerusalem: è meis cour ha vis blera sapienza, è scienza.

17. Enhai ardat meis cour à cognuoscher la sapienza: ed eir à cognuoscher las bluordezas, è la nardà: è nhai recognoschü chia quaist eir ais ün turmaint da spirt.

18. Perche ingio ais blera sapienza, qua ais blera molestia: è chi creschainta la scienza creschainta la dolûr.

CAP. II.

Salamon cofitina da mussar chia tuottas chiausas sun plainas d’vanità. La sapienza passa avaunt à tuottas chiausas.

1. EUg nhai dit in meis cour: Va huossa, eug t’völg pruvar cun allegrenza, è tü vainst à giüdair dal bain: mo mera, quaist eir all’vanità. [p. 639 modifica]

2. Eug nhai dit al rir: Tü est our d’señ: ed all’allegreza: Che chiausa ais quai chia tū fast?

3. Eug nhai in meis cour cerchiâ ’l mœd da passantar dutschamaing mia vita in contins convits: è redschant meis cour cun sapienza, da comprender la nardà: fin ch’eug vazess che chiausa fuoss buna als iffaunts dalla glieud da far suot il tschel, tuots ils dids da lur vita.

4. Eug nhai fat ouvras magnifichas: eug m’hai edifichâ chasas: eug m’hai implantâ vignas.

5. Eug m’hai fat horts, é zardins; è nhai implantâ in quels bosca frütaivla d’ogni sort.

6. Eug m’hai fat pescarias d’agua, per saguar cun quellas il guaut ingio cresscha la bosca.

7. Eug nhai acquistà famalgs, è fantschellas, è nhai tgnü famalgs nats ed allevats in chasa: nhai eir tgnü bler bestiam gross, è manü, plü co tuots quels chi sun stats avaunt mai in Jerusalem.

8. Eug m’hai eir raspâ argent, ed aur, è dalas plü charas chiausas dals raigs, è provincias: eug m’hai acquistà chantaduors, è chantadûras: nhai tgnü delitias dalla glieud d’ogni sort: musica sampla, è musica da concert.

9. Et eug sun stat ingrandi, & dampchiâ, plü co tuots quels chi sun 20 stats avaunt mai in Jerusalem: mia sapienza eir m’ais crestada. 10. E nu nhai retrat davent da meis öls chiaus’alchüna chi d’haun giavüschâ: è nu nhai scumandâ meis cour d’ingüna allegreza: anzi meis cour s’hâ allegrâ d’ogni mia fadia: è *quaist ais stat quai chi ’m ais tuccâ per part d’ogni mia fadia.

11. Mo haviand considerà tuot mias ouvras, chia meis mauns haveivan fat; è la fadia ch’eug haveiva indürâ à las far; mera, tuot quai eira vanità, è turmaint da spirt: è qua nun ais da quai profit alchun suor il sulai.

12. Per il qual eug m’hai vout à vair la sapienza, è las stupiditads, è la narda: perche, che chiausa sun ils auters crastiauns, per pudair seguitar il raig? quels faun quai chi haun agià fat.

13. E nhai vis chia la sapienza ais plü excellenta co la nardà: sco la lüm ais plü excellenta co las scürezas.

[p. 739] 14. Il sabi ha seis œls n’il cheu, è ’l narr chamina in scürezas: impro nhai eir cognuschü ch’ün medem accident scuntra à quels tuots.

15. Inuonder eug nhai dit in meis cour. E vain à gnir eir à mai il medem accident sco al narr: che’ m jüdava dimena lhura d’esser stat plü sabi? per quai, nhai eug dit in meis cour, chia quai eir ais vanitá.

16. Perche qua nun sarà ma brichia plü memoria dal sabi, sco eir [p. 640 modifica] dal narr: siand chia n’ils dids vegnants ogni chiausa sarà agià smanchiada via. E co moura il sabi sco ’l narr?

17. Per quai nhai eug œdiâ quaista vita: perche la ouvras chi s’faun suot il sulai m’haun displaschü: perche ogni chiausa ais vanità, è turmaint da spirt.

18. Nhai eir vulü mal ogni mia fadia, ch’eug nhai indürâ suot il sulai, la quala eug völg laschar à quel chi dess gnir davo mai.

19. E chi sâ sch’el vain ad esser sabi, o narr? ed impro el sarà patrun d’ogni mia fadia, intuorn la quala eug m’hai sfadiâ, è nhai adoperà mia sapiēza suot il sulai. Eir quaist ais vanità.

20. Per quai, m’hai eug vout à far perder à meis cour la spraunza d’ogni fadia, intuorn la quala eug m’hai sfadiâ suot il sulai.

21. Perche qua ais tal crastiaun, la fadia dal qual sarà statta cun sapienza, cun cognoscenza, è cun apusaivleza; il qual però la lascha davo 15 per part à quel chi nun s’hà sfadiâ intuorn ingotta. Eir quaist ais vanità, è granda molestia.

22. Perche, *chi chiausa ha ün tal crastiaun da tuot sia fadia, è dal turmaint da seis spirt, cu ’l qual el sa sfadaja suot il sulai?

23. Usche lungamaing chia tuots seis dids nun sun auter co doluors, 20 è sias fatschendas auter co molestia: dasort chia n’eir d’not nun pausa seis cour. Quaist eir ais vanità.

24. Nun aise üna buna chiausa n’il crastiaun, ch’el mangia, è baiva, è fetscha giüdair bön à sia orma, cun sia fadia? Eir quaist nhai eug vis esser dal maun da Dieu.

25. [Perche, chi gniss à mangiar, è chi gniss a jüdair, sch’eug nü l’havess fat?]

26. Perhe chia Deis dâ al crastiaun chi ’l ais grat sapienza, cognoscenza, ed allegreza: & al pecchiader dâ el fadia da raspar insemel, è da mantunar, † per dar à quel chi ais grat à Dieu. Quaist eir vanità, è turmaint da spirt.

CAP. III.

Tuotas chiausas haun lur conveniaint temp, è stagiun. Allas ouvras da Dieu nū s’deß ne metter pro, ne diminuir ingotta. Ils crastianus sun crudats giù da lur conditiun.

1. OGni chiausa ha sia stagiun, ed ogni actiun suot il tschel ha seis temp.

2. Qua ais temp da nascher, è temp da murir: temp d’implantar, è temp da ragischar our quai ch’ais implantà.

3. Temp da mazar, è temp da far saun: temp da desdrür, è temp d’edifichar. [p. 641 modifica]

4. Temp da cridar, è temp da rir: temp da far cordöli, è temp da saglir.

5. Temp da rasar via la crappa, è temp dalla raspar insemel: temp d’abbratschar, è temp da s’far lönsch davent dal abbratschar.

6. Temp da cerchar, è temp da perder: temp da conservar, è temp da büttar via.

7. Temp da sdratschar, è temp da cusir: temp da taschair, é temp da tschantschar.

8. Temp d’amar, è temp d’œdiar: temp da guerra, è temp da pasch.

9. Che profit ha quel chi fa alchüna chiausa, da quai intuorn il qual el sa sfadaja?

10. Eug nhai vis quaista lavùr, chia Deis ha dat als filgs dalla glieud, aciò chi sa sfadajen in quella.

11. El ha fat ogni chiausa bella in sia stagiun: ha eir tschantâ ’l muond n’il cour dalla glieud: sainz’impro chia ’l † crastiaun possa mâ brichia chapir las ouvras chia Deis ha fat, da principi fin alla fin.

12. Eug nhai cognoschü chia taunter [p. 740] quels nun ais auter bön qua, co da s’allegrar, è da far bain in vita sia.

13. Et eir, ch’ogni crastiaun mangia, è baiva; è cun ogni sia fadia giauda dal bain, ais dun da Dieu.

14. Eug nhai cognoschü chia tuot, quai chia Dei fa ais in perpetuo: à quai nun s’po ingotta metter pro, è nun s’po ingotta diminuir: è Dieu fa quai, aciò chia la glieud il terman.

15. Quai ch’ais stat eira agià viavant, é quai chi ha da gnir ais agià stat: è Deis recerchia quai chi ais passâ.

16. Haviand ultra quai vis suot il sulai, chia qua n’il lö dal jüdici ais l’empietà, chia qua n’il lö dalla jüstia ais l’empietà:

17. Schi nhai eug dit in meis cour: Deis vain à jüdichar il jüst, è l’empi: perche qua per che chiausa chi s’vöglia ais ün temp, & ad ogni ouvra suprastà ün Qua aise.

18. Eug nhai dit in meis cour, davart la conditiun dals iffaunts dalla glieud, chi fuoss da desiderar chia Deis ils declaress, è chia quels vazessen ch’els da lur svess nun sun auter co bestias.

19. Perche quai chi scuntra als iffaunts dalla glieud ais quai chi scuntra allas bestias: qua ais ün medem accident per quels tuots: sco l’ün moura, usche moura l’auter: è tuots haun ün medem flâ: è ’l crastiaun nun ha alchün avantagk sur las bestias: perche tuots sun vanità.

20. Tuots vaun in ün medem lœ: tuots sun fats our d’puolvra, è tuots tuornan darcheu in puolvra.

21. Chi sâ chia ’l spirt dals iffaunts dalla glieud munta in aut, è quel dallas bestias giaja giù à bass suot terra? [p. 642 modifica]

22. Cuntuot nhai eug vis chia qua nun ais auter bön, co chia ’l crastiaun s’alleigra in sias ouvras: siand chia quaist ais sia part: perche chi vain darcheu al turnantar, per vair quai chi vain à gnir davo el?

CAP. IV.

Ils pouvers sun squitschads suot. La vanità da quels chi lavuran per mantunar raba. Cumpagnia ais necessaria intaunter la glieud. Obedienza, vala plü co sacrifici.

1. MO danœf nhai eug vis tuot las oppressiuns chi s’faun suot il sulai: è mera las larmas dals chalchiats, ils quals nun haun alchün cuffortadûr, ne forza da pudair scampar via dals mauns da quels chi ’ls squitschen suot: nun haun, dig eug, alchün cuffortadûr.

2. Inuonder eug pretsch ils morts, chi agià sun morrs; plü co ’ls vifs, chi sun in vita fin ad huossa.

3. Schi plü vantüraivel, co l’ün, è co l’auter, jüdigk eug quel, chi fin ad huossa nun ais stat: il qual nun ha vis las ouvras malas chi s’faun suot il sulai.

4. Ultra quai, nhai vis ch’in ogni fadia, ed in ogni ouvra bain fatta, il crastiaun vain purtâ invilgia da seis prossim. Quai eir ais vanità, è turmaint da spirt.

5. Il narr sta cu ’ls mauns in crusch, è mangia sia charn, dschant:

6. Melg ais ün maun plain cun repaus, co amanduos puongs plains cun travalg, è cun turmaint da spirt.

7. Mo danœf nhai eug vis ün’autra vanità suot il sulai.

8. Qua ais ün tal, chi ais sulet, è nun ha alchün secund: ed eir nun ha filg, ne frar: ed impro sa sfadaj’ el sainza fin, ed eir seis œl nun ais mâ brichia saduol da richezas: è nun s’impaisa: Per chi’ m sfadai eug, è privesch mia persuna dal bön? Quaist eir ais vanità, ed ün mal affar.

9. Duos valan plü ch’ün sulet: perche chia quels haun ün bun premi da lur fadia.

10. Perche, scha l’ün dà giù, schi jüda l’auter sü seis cumpaing: mo væ à chi ais sulet: perche sch’el crouda, schi nun ais alchün secund qua per il alvantar.

11. Ultra quai, scha duos dorman insemel, schi vegnen els à sa scüdar: mo ün sulet. co puderà el sa scüdar?

12. E scha ’lchün fa forza à l’ün, schi vegnen ils duos al resister: eir il curdun cun trais fils nū s’rumpa usche dandet.

13. Plü vala il juvnet pouver, è sabi: [p. 741] co ’l raig velg, è narr, il qual nun s’lasscha plü avisar. [p. 643 modifica]

14. Perche tal vain our d’preschun, per regnar: tal eir, chi ais nad in seis reginom, dvainta pouver.

15. Eug nhai vis chia tuot ils vifs suot il sulai vaun cu ’l juvnet, chi ais la secunda persuna, chi ha da succeder al raig.

16. Tuot il pövel sainza fin vâ cun el: sco haveivan fat tuots quels ch’eiran stats avaunt els: quels eir chi vegnen à gnir davo, nun vegnen à s’allegrar d’el. Cert, quaist eir ais vanità, è turmaint da spirt.

CAP. V.

Sobrietà in pleds. Da render seis vûts à Dieu. Avareza ais insatiala. Lavûr dals mauns. Richeza mai acquistada, & il früt da quella.

1. PErchüra teis pê cur tü vainst ad ir in la Chasa da Dieu: è t’approsma via par tadlar, plü bot co per dar quai chi daun ils nars, cioè, sacrifici: perche quels, fand mal, nun s’accorschen els impro.

2. Nun esser precipitûs in teis tschantschar, è teis cour nun dess tour presscha da proferir alchün plæd n’il conspect da Dieu: perche Deis ais in il tschel, è tü est in terra: però sajen teis plæds paucs.

3. Perche dalla quantità dallas fatschendas proceda il sœmi, è dalla blerüra dals plæds proceda la vusch narra.

4. Cur tü haverast vudâ à Dieu alchün vût, schi nun surtrar da complir: perche ’ls nars nu ’l sun ingotta grats: complesscha quai chia tü haverast vudâ.

5. Melg aise chiu tü nun vudast, co scha tü vudast, è nun compleschast.

6. Nun permetter chia tia bocca t’fatscha pechiar: è nun dir avaunt l’Anguel, chi saja stat errûr: perche s’dess Deis adirar per tia vusch, è dissipar l’ouvra da teis mauns?

7. Cert, in quantità d’sœmmis, qua sun eir vanitads bleras: usche sun eir bleras in blers plæds: mo tü, tema Deis.

8. Scha tü vezast in la provincia l’oppressiun dal pouver, è la sgiarbaria dal jüdici, è dalla jüstia; schi nu t’smüravgliar da quaista chiausa: perche qua ais ün Autischem sur al autischem, chi s’fa sura señ: schi qua sun autischems sur quels tuots.

9. Mo la terra ais la plü profitabla da tuot las autras chiausas: il raig istess ais suottapost al chiamp.

10. Chi ama l’argent nun ais sadullâ cun l’argent: è chi voul bain ils grands thesaurs ais sainza rendita. Eir quaist ais vanità.

11. Ingio blera raba ais, sun eirs blers da quels chi mangian da quella: è che pruò tuorna al patrun da quella, resalf il vair dals öls.

12. Il sœnn dal lavuraint ais dursch, pauc o bler ch’el mangia: mo la saduoleza dal rick nu ’l lascha dormir. [p. 644 modifica]

13. Qua ais üna mala döglia, la quala eug nhai vis suot il sulai: cioè chia qua sun richezas, conservadas à lur patruns per lur mal.

14. E quellas richezas vaun à perder per mal affar: dasort chia, Scha ’l patrun da quellas ha genui ün filg, schi nu ’l reista ingott’in maun.

15. Un tal tuorna nüd, sco l’ais gnü dal vainter da sia mama; giand davent sco l’ais gnü: è nun piglia ingotta da sia fadia, ch’el porta via in maun.

16. Eir quaist ais üna mala dœglia: perche el vâ davent sco el ais gnü naun: é che profit ha el da s’havair sfadiâ per vent?

17. Et eir tuot ils dids da sia via haverà el mangia in scürezas, cun blera tristeza, è döglia, é griteza.

18. Mera quai ch’eug nhai vis, chi ’l ais üna bella é buna chiausa chia ’l crastiaun mangia, è baiva, è giauda dal bain cun tuot sia fadia, ch’el indüra suot il sulai, tuots ils dids da sia vita, ils quals Deis l’hâ dat: perche quaist ais sia part.

19. Et eir, cur Deis, haviand dat à chi chi saja richeza, ê facultà, il da eir il pudair da mangiar, è da tour sia part, è da s’allegrar da sia fadia, quai ais ün dun da Dieu.

[p. 742] 20. Perche ün tal nū s’regorderà bler dals dids da sia vita: siand chia Deis il respuonda tras l’allegreza da seis cour.

CAP. VI.

La miseria da crastiaun al qual Deis ha dat raba ed honuors, è nu ’l ha fat la gratia da savair duvrar.

1. QUa ais ün mal, ch’eug nhai vis suot il sulai, ed ais suvent taunter la glieud.

2. Cioè, chia qua ais tal hom, al qual Deis ha dat richezas, è facultads, è gloria: tal chi nun manqua ingotta à si’ orma, da tuot quai ch’el po desiderar: è Deis impro nu ’l da ’l pudair da mangiar quai: anzi üna eister mangia. quaist ais vanità, ed üna mala döglia.

3. Schabain ch’alchün genuiss cent iffaunts, è vivess blers ans; tal chia ’l temp da sia vita fuoss grand; scha si’ orma nun ais sadullada cun raba, è sch’el nun ha eir sepultüra brichia; schi dig eug, chia la conditiun d’ün abortif ais meldra co la sia.

4. Perche quel abortif ais gnü in vanità, è va in las scürezas, è seis nom ais cuvernà cun scürezas.

5. E schabain ch’el nun ha vis il sulai, ne tgnü alchüna cognoscenza, schi ha el impro plü repaus co quel auter.

6. Il qual, schabain ch’el vivess dua milli ans, sch’el nun giauda dal bain, schi che avantagk ha el? nun vaun quels tuot in ün medem lœ? [p. 645 modifica]

7. Tuot la fadia dal crastiaun ais per sia bocca; ed impro si’ orma nun ais mâ saduolla.

8. Perche, che avantagk ha ’l sabi sur il narr? che avantagk ha ’l pouver intlegentaivel? Da chaminar avaunt als vivaints.

9. Melg ais il vair cu ’ls œls, co ir à bandun qua è là cun l’orma. Eir quaist ais vanità è turmaint da spirt.

10. Unzacura fuo miss nom al crastiaun quai ch’el ais: & il ais contschaint chia quel nom fuo Adam: ed el nun po litigar cun quel chi ais plü ferm co el.

11. Cur qua sun chiausas bleras, schi adampchian quellas la vanità: è che avantagk ha ’l crastiaun?

12. Perche, chi sâ che chiausa saja buna al crastiaun in quaista vita, tuots ils dids dalla vita da sia vanità, ils quals el passainta sc’üna sumbriva? impro, chi vain à declarar al crastiaun quai chi vain à gnir davo el suot il sulai?

CAP. VII.

Salomon tocca huossa l’auter punct da quaist Cudesch, chi ais la meditatiun dalla mort, è ’l möd da s’perderscher la pro: Lhura dâ el tschert cumandamaints particulars pro specialas virtüts: Eir dal el ad intler chia nus in quaista vita nun possen acquistar la perfetta sapienzà.

1. LA buna famma vala plü co ’l bun öli bain savuri, è ’l di dalla mort plü co ’l di dalla nascentscha.

2. Melg aise ir in üna chasa da dolür, co ir in üna chasa da convit: perche quella ais la fin d’ogni crastiaun: è chi viva piglia que à cour.

3. Melg aise la tristeza co ’l rir: perche ’l cour s’meldra per la traurgeza dalla vista.

4. Il cour dals sabis ais in la chasa dalla dolûr, è ’l cour dals nars ais in la chasa dall’allegreza.

5. Melg aise udir il slamar dal sabi, co sch’alchün auda il chantar dals nars.

6. Perche, sco ais il slupinar dallas spinas suot la cudêra, tal ais il rir dal narr. Eir quaist ais vanità.

7. Cert l’oppressiun fa gnir narr il sabi, è’ l present fa perder il señ

8. Melg ais la fin dalla chiausa, co ’l principi da quella: plü vala chi ais da spirt patiaint, co chi ais da spirt superbi.

9. Nun esser subit in teis cour à t’adirar: perche l’ira repausa n’il sain dals nars.

10. Nun dir: Che voul dir chia ’ls dids dal prüm sun stats megliers da quaists? perche tü nun gnisast à dumandar da quai tras sapienza. [p. 646 modifica]

11. La sapienza ais buna cun hierta: è quels chi vezen il sulai haun ün avantagk.

12. Perche la sapienza ais in la sumbriva, & il danær ais in la sumbriva: [p. 743] mo la scienza dalla sapienza ha quaist avantagk, ch’ella fa viver quels chi sun dotads cun quella.

13. Guarda sün las ouvras da Dieu: perche, chi gniss à pudiar darcheu drizar sü quai ch’el haverà cupichiâ?

14. N’il di dal bön stâ in allegreza: è n’il di dall’adversità, piglia à cour: eir ha fat Deis l’ün contrapost à l’auter, per quaista chaschun, 10 chia ’l crastiaun nun chiatarà ingotta davo el.

15. Eug nhai vis tuot quaist in ils dids da mia vanità. Qua ais tal jüst, chi va à perder per sia jüstia: è qua ais tal empi, chi prolunguna sia vita cun sia malitia.

16. Nun esser massa jüst, è nu t’far sabi ultra masüra: perche t’vulesast tü desertar?

17. Nun esser massa empi, ne narr: perche vulesast tü murir aunt chia teis temp vegna?

18. L’ais bœn chia tü ta tegnast via d’üna chiausa, schi però chia tü nun largiast il maun dall’autra: perche, chi temma Deis vain landr’oura d’ogni chiausa.

19. La sapienza rinforza il sabi, plü co desch redschadours nun faun la città in la quala els sun.

20. Cert qua nun ais ingün crastiaun jüst in terra il qual ferscha bain, è nun peccha.

21. Tü eir nun tour à cour tuots ils plæds chia auters vegnen à dir: schi nun tadlar eir teis famalg chi t’smaledescha.

22. Perche teis cour sâ chia tü eir hast smaledi auters, eir plü voutas.

23. Eug nhai pruvâ tuot quaistas chiausas tras sapienza: inuonder eug nhai dit: Eug sun sabi: mo la sapienza ais lönsch da mai.

24. Chi vain à chiatar üna chiausa, chi ais taunt lönsch davent, ed ais our d’möd chiafuolla?

25. Eug m’hai vout intuorn cun meis cour, per cognuoscher, per investigar, è per cerchar sapienza, é co chi s’dess bain jüdichar davart las chiausas: è per cognuoscher l’empietà dalla nardà, è la stupidità dals erruors.

26. E nhai chiatâ üna chiausa plü ascha co la mort: cioè, quella duoña chi nun ais auter co raits, é ’l cour dalla quala nun ais auter co latschs, è ’ls mauns dalla quala sun taunt liams: l’hom acet à Dieu scamperà da quella; mo ’l pecchiader sarà prais dad ella.

27. Guarda, eug nhai chiatà quaist, disch il Predicatûr cerchand ogni [p. 647 modifica] chiausa l’üna davo l’autra, per chiatar co chi s’dess bain jüdichar dallas chiausas.

28. Il qual mi’ orma cerchia amuo, è nu l’hai chiatâ: [bain nhai eug chiatà ün hom taunter milli: mo, taunter autras tantas dunnauns, nu nhai eug chiatâ brich üna.]

29. Solùm mera quai ch’eug nhai chiatà: Chia Deis ha fat il crastiaun dret: mo ’ls crastiauns haun cerchiâ blers discuors.

CAP. VIII.

L’utilità dalla sapienza. D’obedir als cumandamaints dal raig. Il crastiaun nun ha pusaunza sur la mort, ne sur la vita. Las ouvras da Dieu sun incognitas alla glieud.

1. CHi ais sco ’l sabi? è chi cognoscha la declaranza dals fats? La sapienza dal crastiaun il sclarescha la vista, è la düreza da sia fatscha ais müdada.

2. Eug t’admonesch, chia tü observast il cumandamaint dal raig: eir 15 per causa dal jüramaint fat n’il Nom da Dieu.

3. Nu tour presscha da t’partir da seis conspect: & eir nu t’presentar ad el cun qualchia chiausa mala: perche el vain à far tuot quai chi ’l plascharà.

4. Perche ’l pled dal raig ais cun authorità; è chi ’l dira: Che fast tü?

5. Chi observ’il cumandamaint nun pruvarà alchün mal accidaint: è ’l cour dal crastiaun sabi cognuosch’il temp, è ’l bun möd chi s’dess tgnair.

6. Perche chia à qual affar chi s’vöglia schi ais qua temp, è mœd: perche glieud mals suprastaun al crastiaun.

7. Perche el nun sâ quai chi vain à dvantar: impro chi vain al declarar, co ’ls fats vegnen ad esser?

[p. 744] 8. Ingiün crastiaun nun ha pusaunza sür il vent, per tgnair vent inavo: è nun ais qua pusaunz’alchüna contr’al di dalla mort, ed in la battaglia qua nun ais licentia: usche l’empietà nun vain â laschar scampar via quels n’ils quals ella s’chiatta.

9. Eug nhai vis tuot quaist: è pigliand à cour tuot las chiausas chi s’faun suot il sulai, nhai eug vis chia qua ais tal temp, chia ’l crastiaun signorescha sur il crastiaun, à dann da quel.

10. E lhura nhai eug vis, chia ’ls empis chi ’l prüm eiran sepulits, gnivan darcheu sü: è quels chi s’haveivan deportads in apusaivleza, giaiven davent dal lö dal Sanct, ed eiran smanchiads via in la citta. Eir quaist ais vanità.

11. Perche la sentenza nun ais promtamaing datta contr’allas ouvras [p. 648 modifica] malas, per taunt il cour dals iffaunts dalla glieud ais plain dad aint els da vœglia da mal far.

12. Perche chia ’l pecchiader fa mal cent voutas, è pür la paina l’ais prolungunada: impro sai eug eir chia bain vain ad ir cun quels chi temmen Deis, perche els revereschen sia fatscha.

13. E chia bain nun vain ad ir cu ’l umpi, è ch’el nun vain à prolungunar seis dids, chi vegnen à passar via sco la sumbriva: siand ch’el nun reverescha la fatscha da Dieu.

14. Qua ais üna vanità chi dvainta sur terra: cioè, chia qua sun jüsts, als quals scuntra segund l’ouvra dal empi: è qua sun empis, als quals scuntra segund l’ouvra dals jüsts. Eug nhai dit ch’eir quaist ais vanità.

15. Per quai nhai eug ludâ l’allegreza: siand chia ’l crastiaun nun ha auter bön suot il sulai, co da mangiar, è da baiver, è da star leiger: è quaist ais quai ch’el, cun sia fadia, ha per impraist als dids da sia vita, chia Deis l’ha dat suot il sulai.

16. Cur eug nhai rendü meis cour à cognuoscher sapienza, & à vair las fatschendas chi s’faun sur la terra: [perche ne di ne nott quel meis cour nun veza sœnn da seis öls.]

17. Schi nhai eug vis, quant à tuot las ouvras da Dieu, chia ’l crastiaun nun pò chiapir las ouvras chi s’faun suot il sulai: intuorn las qualas el sa sfadaja, las cerchiand, è nu las chiatta: è schabain chia ’l sabi disch d’havair cognoscenza, nun las pô ’l però chiattar.

CAP. IX.

Salomon metta ch’in bleras chiausas giaja cu ’l bun sco cu ’l mal. Giüdair cun allegreza è recognoscenza ils duns da Dieu, è drizar oura sia vocatiu[n] indret, remettand l’event à Dieu. Il laud dalla sapienza.

1. PErche eug nhai tût tuot quaistas chiausas à cour, eir per declarar tuot quaist: co ’ls jüsts, é ’ls sabis, è lur fats, essendo in il maun da Dieu, schi nun cognoschan ils crastiauns ne l’amur, ne l’ödi: tuot ais avant els.

2. Tuottas chiausas scuntran ingualmaing à tuots: ün medem accident scuntra al jüst, & al empi: al bun è nett, & al malnet: à chi sacrificha, & à chi nun sacrificha: sco ais il bun, tal ais il pecchiader: tal chi jüra, sco chi tema da jürar.

3. Quaist ais üna chiausa molesta, taunter tuot quellas chi s’faun suot il sulai, ch’ün medem accident scuntra à tuots: & eir, chia taunt ils iffaunts dals crastiauns sun in vita, schi ais lur cour plain d’mal, ed haun nardà in il cour: è davo quai, vaun els pro ’ls morts. [p. 649 modifica]

4. Perche, chi ais elett? Qua ais qualchia spraunza in tuots quels chi sun in vita: siand chia la conditū d’ün chiaun vif ais meldra co quella d’ün leun mort.

5. Perche ’ls vivaints saun chi vegnen à murir: mo ’ls morts nun saun ingotta, è qua nun ais plü alchün premi per els: siand chia lur 5 memoria ais smanchiada via.

6. Lur amur, è lur ödi, è lur invilgia ais agià ida à perder: è nun haun mâ brichia plü part alchüna in tuot quai chi s’fat suot il sulai.

7. Và, mangia teis paun alleigramaing: è baiva teis vinn cun cour leid: scha pür Deis ha aplaschair via tias ouvras.

[p. 745] 8. Saja da tuot temp tia vistmainta alba, è ’l œli bain savuri nū veng’al main sün teis cheu.

9. Giauda la vita, cun la muglieir chia tü voust bain, tuots ils dids dalla vita da tia vanità; ils quals Deis t’ha dat sot il sulai, tuot il temp da tia vanità: perche quaist ais tia part in tia vità, è ’l früt da tia fadia 15 chia tü dürast suot il sulai.

10. Fa à teis pudair tuot quai ch’haverast möd da far: perche suot terra, ingio tü vast, qua nun ais ouvra, ne raschun, ne cognosscenza, ne sapienz’alchüna.

11. Da nöf, eug nhai vis suot il sulai, chia ’l cuorrer nun ais in pudair dals ligiêrs, e ’l far la guerra in pudair dals ferms, ne l’havair paun in pudair dals sabis, ne l’acquistar richezas in pudair dals prudents, ne d’esser in gratia in pudair dals intelligents: perche chia à quels tuots scuntran temps è câs.

12. Perche ’l crastiaun nun cognuoscha pür seis temp. Sco ’ls peschs, chi sun prais cun la mala rait; è sco ’ls utscheus, chi sun tûts cu ’l latsch; usche sun alletschats ils iffaunts dals crastiauns, al temp dall’adversità, cur la croud’ad els dandettamaing adöss.

13. Schi nhai eug eir vis quaista sapienza suot il sulai, chi ’m ais parüda granda.

14. Qua eira üna pitschna città, cun pauca glieud l’aint: & ün grand raig ven cuntr’à quella, è l’incraset, è fet grand bastiuns cuntr’à quella.

15. Et in quella s’chiatet ün pouver hom sabi, il qual liberet la città cun sia sapienza: cumbain ch’ingün nun s’regordess da quel pouver hom.

16. Lhura dschet eug: Plü vala sapienza, co forza: schabain chia la 35 sapienza dal pouver ais spretschada, è chia seis plæds nun vegnen tadlats.

17. Ils pleds dals sabis dessen esser plü quietamaing tadlats, co ’l bragir d’ün segner, tauntr’ils nars.

18. La sapienza vala plü co ’ls instrumaints da guerra: mo ün sulet pecchiader fa ir à perder ün grand bön. [p. 650 modifica]

CAP. X.

La differenza dal sabi, è dal narr. Da nū resister al Princip, o Magistrat. Quant importa ad havair buns Redschaduors. Fügir la paigreza. Da nun dir mal dals grands.

1. LAs muoscas mortas faun püzir, è buglir l’öli bain savuri our d’sur il profümêr: usche ün pa d’nardà guasta il pretsch dalla sapienza, è dalla gloria.

2. Il crastiaun sabi ha seis cour da sia vart dretta, è ’l narr l’ha dalla sneistra.

3. Il narr, eir taunt ch’el chamina per la via, ais privâ dal señ, è disch à tuots: ch’el ais narr.

4. Scha ’l princip laiva sü in ira cuntr’à tai, schi nun bandunar però teis lœ: perche la dutscheza fa perdunar grand puchiats.

5. Qua ais ün mal ch’eug nhai vis suot il sulai, simil al errûr chi proceda dal princip.

6. Cioè, chia la nardà ais tschantad’in grand’auteza, è ’ls richs sezen in louhs bass.

7. Eug nhai vils ils servaints à chavalg, è ’ls ricks chaminar â pê sco ’ls serviaints.

8. Chi chava la foura, vain à crudar in quella: è chi rumpa la seif il morderà la serp.

9. Chi muvaint’our d’lö las peidras, sará offais: chi fenda laina sarà in privel.

10. Scha ’l fierr chi ais gnü muorr, dal qual nun s’ha giüzâ ’l taglient, pür rinforza ils exercits’cert la sapienza ais chiausa excellanta, per drizar ouras las chiausas.

11. Scha la serp morda, nun siand inchantada, schi nun vala ingotta plü il maledicent.

12. Ils plæds our dalla bocca dal sabi nun sun auter co gratia: mo ’ls lefs dal narr il sdrüan.

13. Il principi dals plæds da sia bocca ais nardâ, è la fin da seis tschantschar ais mala tutezza.

14. Schabain chia ’l narr multiplichia ’ls pleds, nun sâ impro il crastiaun quai [p. 746] chi ha da gnir: è ch’il declareta quai dess dvantar davo el?

15. La fadia dals nars ils stanglainta: perche els nun faun la via per ir alla città.

16. Væ à tai, o pajais, il raig dal qual ais ün iffaunt, & ils princips dal qual mangian alla mattina.

17. Beat tai, pajais, il raig dal qual ais da stirpe nöbla, è ’ls princips dal qual mangian à temp conveniaint, per restauratiun, è nâ per avrianza. [p. 651 modifica]

18. Per la paigreza d’ammanduos mauns da giù ’l sulær, è per ils mauns lavschaunts gotta in chasa.

19. Ils convits s’faun per star leiger, è ’l viñ alleigra ’ls vivaints: & il danær respuonda à tuot.

20. Nun dir mal dal raig, eir brick in teis impissamaint: è nun dir mal dal rick in la chambra ingio tü dormast: perche alchün utschê dal tschel pudess purtar via la vusch, & alchün animal cun alas referir ils plæds.

CAP. XI.

Da l’almousna, è liberalità Las ouvras da Dieu sun incomprensiblas. Da nun interlaschar da far bain, è remetter tuot alla providenza da Dieu.

1. BUtta teis paun sün las aguas: perche tü vainst al chiatar lung temp davo.

2. Da part à set, schi eir ad ot: perche tü nün sast che mal dvantarà sur la terra.

3. Cur las nüvlas sun plainas, spandan ellas giù la plöfgia sun la terra: è cur il bœsck crouda, o vers il Mezdi, o vers il Septentrion, ingio el crouda, qua reist’el.

4. Chi s’fa sura señ sü l’aura nun vain à semmar, è chi guarda sün las nüvlas nu vain à tschuncar.

5. Sco tü nun sast qual saja la via dal vent, ne co s’fuorma l’ossa aint il vainter dalla duonna gravida: usche tü nun cognoschast las ouvras da Dieu, il qual fa tuot quaistas chiausas.

6. Semna la mattina teis sem, è la saira nun laschar pussar teis mauns: perche tü nun sast quai chi vain à riuscir melg, quaist, o quel: o scha l’ün è l’auter veng ad esser ingualmaing.

7. Bain ais la lüm üna dutscha chiausa, è ’l vair il sulai üna chiausa plaschaivla als öls.

8. Impro, scha ’l crastiaun, vivand blers ans saimper in allegreza, s’regorda chia ’ls dids dallas scürezas vegnen ad esser blers, schi vain tuot quai chi ’l sarà scuntrâ ad esser vanità.

CAP. XII.

Da s’regordar sün Dieu da sia juventünna in sü, è na spettar fin la velgdünna da bain far. Tuot ais vanità. Dieu ais jüdisch da tuots.

1. T’Alleigra pür, o juvnet, in tia juventünna: è ta tain bun in teis cour in ils dids da tia juventünna, è chamina in las vias da teis cour, è segund il aspect da teis œls: mo sapchiast chia per tuot quaistas chiausas vain Deis à t’far gnir in jüdici. [p. 652 modifica]

2. E piglia la tristeza our da teis cour, è metta il cordöli davent da tia charn: perche l’adolescenza, è la jüventünna sun üna chiausa vauna.

3. Mo t’regorda da teis Creader n’ils dids da tia juventünna: aunt chi sajen gnüds ils dids mals; è rivads ils ans, dals quals tü vainst à dir: Eug nu nhai qui alchün dalet.

4. Avaunt chia ’l sulai, è la lüm, è la lüna, è la stailas, sajen inscüridas: è chia las nüvlas tuornan darcheu davo la plöfgia.

5. Lhura chia las guardias dalla chasa vegnen à tremblar; è ’ls pusaunts à s’storscher, è las muglinæras interlaschar, perche ellas vegnen à gnir diminuidas: è quels chi guardan tras las faneistras à gnir inscürids.

6. E ’ls duos üschs sün la plazza vegnen à gnir sarads, cun sbassamaine dal sunn dalla moula: è ’l crastiaun vain à star sü sün la vusch dal utschê, è tuot las chantadüras vegnen à gnir abassadas.

7. Et eir il crastiaun vain à tmair dals louhs sü aut; ed havair stramizi, chaminand [p. 747] per la strada: è ’l bösck da mandels vain à sflurir, è ’l salip s’aggravar, è ’l appetit challar: perche ’l crastiaun vâ in sia chasa perpetua: è quels chi porten læd vegnen al ir intuorn per las stradæs.

8. Avaunt chia la corda d’argent sa tschunca, è la cupalla d’aur sa smachia, è ’l vaschê s’rumpa sün la funtauna, è la rouda giaja in pezzas sur la cisterna.

9. E la puolvra tuorna darcheu in terra, sco l’eira in il prüm: è ’l spirt tuorna darcheu pro Dieu, chi l’ha dat.

10. Vanità dallas vanitads, disch il Predicatûr: ogni chiausa ais vanità.

11. Plü sabi chia ’l Predicatûr ais stat, taunt plü scienza ha el mussâ al pövel, é l’ha fat intler, ed ha investigâ, è componi bleras sentenzas.

12. Il Predicatûr ha cerchia per chatar chiausas pruvadas: è quai ch’ais scrit, ais dret, plæds d’vardà.

13. Ils plæds dals sabis sun sco spizada, è sco pals implantads da pasters da scossas chi faun stavels: è sun dats d’ün istess Pastûr.

14. Per quai, meis filg, t’inguarda da quai chi ais ultra quels: qua nun ais fin alchüna al far blers cudeschs: è bler stüdiar ais fadia alla charn.

15. La conclusiun dal radschunamaint, ogni chiausa udida, ais: Tema Deis, & observa seis cumandamaints: perche quaist ais il tuot crastiaun.

16. Perche Deis vain à far gnir ogni ouvra, buna è mala, al jüdici, ch’el vain à far d’ogni chiausa azupada.